روز شنبه ۱۶ اردیبهشت، علی اصغر محمدخانی معاون فرهنگی و بینالملل شهرکتاب و حسین طباطبایی، مدیر کل اروپای شرق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با محمد احمدویچ احمدوف در مرکز فرهنگی شهرکتاب دیدار و گفتو گو کردند.
محمد احمدویچ احمدوف، شاعر، مترجم، منتقد و مقالهنویس داغستانی است. او به زبانهای روسی و آواری مینویسد. وی پس از اتمام دورهی متوسطه، وارد انستیتوی ادبی ماکسیم گورگی در مسکو شد و در سال ۱۹۷۹ با دیپلم افتخار آن را به اتمام رساند. پس از اتمام تحصیلات به عنوان ویراستار در انتشارات داغستان مشغول به کار شد. در ژانویهی سال ۲۰۰۴ به عنوان انجمن نویسندگان جمهوری داغستان انتخاب شد. از سال ۱۹۸۴ عضو انجمن نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی است. اشعار وی را شاعران و مترجمان برجستهای مانند یوری کوزنیتسف، استانیسلاف کونیایف و الکساندر یرمنکو و ... به زبان روسی ترجمه کردهاند. وی جایزههای بسیاری را از جمله جایزهی لسکوف (۲۰۱۳)، سرگی یسنین (۲۰۱۵) و ... را از آن خود کرده است. هم اکنون وی مدیر هنری تئاتر شاعری داغستان است. از جمله کتابهای احمدوف میتوان به کشکول و تسبیح، نیایش و آواز، مجموعه شعر شاعر و وطن، مجموعه شعر آغاز نامه، مجموعه شعر ترانههای شهری اشاره کرد.
محمد احمدویچ احمدوف در ابتدای این دیدار و گفتوگو دربارهی وضعیت شعر و تیراژ مجموعههای شعری در داغستان گفت: دو سال است که در داغستان تئاتر دولتی شعر افتتاح شده است و وجه تمایز آن این است که هم به شاعران کلاسیک و هم به شاعران معاصرمیپردازد. در واقع منظومههای شاعران در این تئاترها اجرا میشود. بازیگرها بازی میکنند و شعر میخوانند و بعضی شعرها به صورت مونولوگ و تکنفره اجرا میشود. این تئاتر فقط صد نفر گنجایش دارد و مردم را قدرت کلام و شعر برای شنیدن شعر به آنجا میآورد. رئیس جمهور داغستان چون به شعر علاقهمند بود، این ایده را مطرح کرده است. این تئاتر دلیل خوبی است تا بزرگداشت همه شاعرانمان را آنجا برگزار کنیم. نسل جوان زیاد شعر نمیخواند ولی با دیدن تئاتر با شاعران معروف آشنا میشود. کتابهای من غالبا دوهزار شمارگان دارند اما تیراژ معمول کتابهای شعر در داغستان بین هزار تا هزار و پانصد است. البته گاهی به پانصد هم میرسد.
وی با اشاره به گوناگونی زبانهای داغستان تصریح کرد: در داغستان سی یا چهل زبان وجود دارد که بیشتر به هفت زبانِ آوار، دارگوا، کومیک، لاکی، لزگی و تاباساری و روسی صحبت میشود البته زبان دولتی روسی است. چهارده زبان هم جزو پرتکلمترین زبانهای این کشور به شمار میرود و به نه زبان ایستگاه رادیویی وجود دارد.
احمدوف دربارهی فارسیدانان داغستان چنین گفت: قومی در آنجا هست به اسم تات هستند که کاملا ایرانیاند. تاتهای داغستان اکثرا یهودی بودند و بعد از فروپاشی شوروی اکثریت آنها به اسرائیل رفتند و اکثرا زبان فارسی میدانند. بیستهزار نفر تات یهودی در داغستان بودند که به قوم کوهستان معروف بودند و اکثرا فارسی میدانستند.
وی با اشاره به ترجمهی آثار کلاسیک فارسی همانند سعدی و حافظ و فردوسی به زبان آواری دربارهی تاثیر ادبیات فارسی بر ادبیات داغستان تصریح کرد: ادبیات داغستان خیلی تحت تاثیر ادبیات ایران بوده برای همین نویسندگان ما خیلی خوب ادبیات کلاسیک ایران را میشناسند. ولی متاسفانه آشنایی ما با ادبیات معاصر ایران اندک است چون به زبان روسی ترجمه نشده است. البته شاید هم ادبیات معاصر به روسی ترجمه شده باشد. در زمان شوروی مجتمعها و کتابفروشیهایی داشتیم که هر کتاب در مسکو چاپ میشد، در آن کتابفروشیها یافت میشد اما الان مشخص نیست که آن آثاری که در مسکو چاپ میشوند به دست ما میرسند یا نه.
احمدوف با اشاره به آمادگی کشورش برای چاپ اشعار شاعران معاصر ایران به زبان آواری و هفت زبان مهم داغستان دربارهی تاریخ روابط دو کشور گفت: مردم داغستان بسیار به ایران علاقهمند هستند و تاریخ روابط دو کشور را به خوبی میدانند و دانشمندان و مورخان قدیمی در زمینه ایران کار بسیار کردهاند. ما آمادگی داریم تا شعرهایی از شاعران معاصر ایران را ترجمه کنیم و متقابلا از بهترین شاعر داغستان گزیده شعرهایی را در اختیار شما قرار دهیم تا ترجمه کنید.
وی دربارهی ویژگیهای شعر و شاعران داغستان افزود: شعر داغستان همواره در تاریخ ویژگی مناجاتی داشته است. در واقع الهامات شاعران از ریشههای مذهبی است. نیایش گونه است. شاعران داغستان چون در زمان شوروی سابق دغدغهی مردم و جامعه داشتند و بعضیهایشان به همین خاطر ممنوع از کار شدند، عمدتا شاعرانی مردمی هستند. در زمان تزارها شاعرهایی که اینگونه شعر میگفتند، میکشتند اما الان اینگونه با شاعر برخورد نمیکنند.چون کشور داغستان منطقه کوهستانی دارد ما متوجه شدیم که حتا مردم کوهستانی زبان خودشان را هم خوب نمیدانند و به همینخاطر شاعران خوب ما بیشتر به زبان روسی شعر میگویند تا زبان محلیشان. بنابراین یکی از اهداف ما این است که به شهرهایی غیر از پایتخت برویم و شاعران جوان و شعرها را شناسایی کنیم و به سمینارها دعوت کنیم تا سطح ادبی آنها بالا برود. شاعران ما اغلب از شعرهای کلاسیک دور هستند برای همین شاعران جوان ما دیدگاه مدرن به شعر دارند و بازیهای زبانی زیادی در شعرهایشان دارند. تم شاعران کلاسیک ما عشق، غم و سرنوشت انسان بود اما شاعران امروز ما مسائل روزمرهشان را مینویسند. محتوای آنها کم و کوتاه است. به زبان روزمرهای که از زبان اصیل خیلی هم فاصله دارد، صحبت میکنند و شعرها هم به زبان رایج میان جوانان است و موسیقی ما هم همینگونه است.
نسل گذشته شاعران را خوب میشناسند و از شاعران روسی میتوان از پوشکین نام برد که به سی زبان ترجمه شده و در مدارس تدریس میشود. ما در محل تئاتر شعرمان از آنا اخماتوا و دیگران اجراهایی داریم و جوانها میآیند ولی با کدام یک از شاعران ارتباط برقرار میکنند را ما نمیدانیم. من اگر خودم بخواهم دو شاعر روس انتخاب کنم پوشکین و بلوک است.
وی در پایان به فصل مشترک فرهنگ و هنر ایران و داغستان اشاره کرد و دربارهی برنامههای مشترک دو کشور گفت: رمان و داستان برای ما بسیار جالب است. در تئاتر پاییزی میتوانیم یک سمینار داشته باشیم. در مهر ماه که بزرگداشت مولوی و حافظ است میتوان برنامهای برای این دو شاعر در داغستان برگزار کرد و بخشهایی از شعرهای آنها را به صورت تئاتر درآورد. از ششم تا دهم سپتامبر در داغستان هفته شعر برگزار میشود و هفتم سپتامبر روز بزرگداشت رسول حمزاتوف است که این زمانها فرصت خوبی است برای تبادلات فرهنگی میان ایران و داغستان.