طلایه‌دار مطالعات خواجوشناسی در خارج از ایران

خواجوی کرمانی، همای و همایون ، برگردان به زبان ایتالیایی از دکتر ناهید نوروزی همراه با مقدمه و حواشی، پیش درآمد پروفسور یوهان کریستف بورگل (دانشگاه برن)، انتشارات میمزیس (۲۰۱۶)، مجموعه‌ی سیمرغ (به مدیریت  پروفسورانتونیو پانائینو)  ۴۰۰ ص.

Khwāju di Kerman, Homāy e Homāyun. Un romanzo d'amore e avventura dalla Persia medievale, presentazione di Johann Christoph Bürgel, introduzione, traduzione e note a cura di Nahid Norozi, presso Ed. Mimesis (Collana "Simorgh" diretta da Antonio Panaino), pp. 400.

ناهید نوروزی، مقیم ایتالیا، دکتر مطالعات ادبی، تاریخی و فیلولوژیکی و مدرس زبان فارسی در دانشگاه بلونیا ست و درهمان دانشگاه در انجمن مطالعات و تحقیقاتِ اروپا-آسیایی همکاری دارد. وی سر دبیر سالنامه‌ی آکادمیک و دو زبانه‌ی دفترهای میخانه و نیز عضو هیأت تحریریه در سالنامه‌ی آکادمیک مجله‌ی مطالعات هندی ـ مدیترانه‌ای است. او همچنین مسئولیت بخش شعر فارسی در مجله‌ی ایریس نیوز. مجله‌ی بین المللی شعر را به عهده دارد.

تألیف وام واژه‌های عربی ـ فارسی در زبان اسپانیایی، به زبان ایتالیایی ، انتشارات اسد بی، پادوا ۲۰۱۴ از کارهای زبان شناختی اوست. ناهید نوروزی علاوه بر برگردان کتاب همای و همایون به زبان ایتالیایی دو ترجمه‌ی دیگر هم دارد: برگردان ازعربی به ایتالیایی همراه با مقدمه و حواشی ازکتاب نجم الدین کبری، فواتح الجمال و فوائح الجلال، با معرفی کارلو ساکونه (دانشگاه بلونیا)، انتشارات میمزیس، میلانو ۲۰۱۱ و ترجمه ایتالیایی شعر سهراب سپهری با مقدمه و حواشی با عنوان تا گل هیچ، انتشارات آراکنه، رم ۲۰۱۴. وی ده‌ها مقاله، نقد کتاب، ترجمه و گفتگو با فرهیختگان ادب ایتالیایی و نیز با ایران شناسان ارائه داده است و در دو همایش بین المللی در زمینه‌ی ادبیات فارسی معاصر و دیگر در زمینه‌ی ادبیات تطبیقی (ایران ـ ایتالیا) شرکت و در تهیه و اجرای آن همکاری کرده است. دکتر نوروزی هم اکنون در زمینه‌ی مثنوی‌های عاشقانه و نیز شعر معاصر فارسی فعالیت دارد.

اهمیت برگردان کتاب همای و همایون به زبان ایتالیایی پیش از هر چیز در این است که اولین ترجمه‌ی یک اثر ازخواجوی کرمانی به زبان خارجی است و دیگر اینکه این کتاب با مقدمه‌ای جامع (بیش از ۵۰ صفحه) درباره‌ی خواجو و آثارش همراه است. شرق شناس نامی آلمانی یوهان کریستف بورگل (دانشگاه برن) در خاتمه‌ی پیش درآمد و معرفی‌اش بر ترجمه‌ی خانم نوروزی، وی را طلایه دار مطالعات خواجوشناسی و شناساننده‌ی خواجو در خارج از ایران دانسته است. بنابراین دکتر نوروزی نه تنها خواجو و با آن گوشه‌ای مهم از فرهنگ پربار ایران را به عموم مردم ایتالیا و تا حدی به دیگر کشورهای اروپایی معرفی می‌کند بلکه در زمینه‌ی ایران شناسی هم کار نابی ارائه داده است.

وی در مقدمه‌ی خویش علاوه بر شرح حال شاعر و نشان دادن اهمیت و مقام خواجو در ادبیات کلاسیک فارسی  به تحلیل  تاریخی ـ فیلولوژیکی این  متن مهم تألیف شده در بغداد، می‌پردازد

علاوه بر این، دکتر نوروزی تلاش و همت بسیاری در بحث جالبی مبنی بر معنوی بودن این اثر گماشته که در آن نکته‌های دقیق و موشکافانه‌ای را بر شمرده  و نشان داده است که چگونه این منظومه‌ی عاشقانه را می‌توان با بینشی تمثیلی ـ روحانی خواند.

 مترجم سپس به پژوهشی تطبیقی با منظومه‌های پیشین از جمله  ویس و رامین فخر الدین گرگانی و خسرو و شیرین و هفت پیکر نظامی و نیز برخی اپیزودهای رمانس گونه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی با درج مثال‌هایی چند پرداخته و به ویژه بر برخی موتیف های مشترک تأکید کرده است.

ترجمه‌ی این کتاب که بنده با علاقه‌ی تمام خوانده‌ام بسیار دقیق و زیبا و سلیس است و مترجم به حفظ وفاداری به متن و نیز به ریتم شعر توجه داشته و آن را مصرع به مصرع برگردان کرده است. باید افزود که معمولاً در ترجمه‌ی منظومه‌ها سعی بر این است که به منظور سهولت برگردان و نیز کمک به خواننده ترجمه را به نثر انجام دهند، ولی دکتر نوروزی با وجود اینکه زبان پیچیده‌ی ایتالیایی زبان مادری‌اش نیست، با شهامت و پشتکار تمام اثر را به نظم برگردانده و تلاش موفقیت آمیزی بر حفظ نسبی موسیقی کلام داشته که بسیار قابل ستایش است. البته منظور از برگردان به نظم رعایت قوافی نیست، چون ناگفته پیداست که آن امری ست تقریباً غیر ممکن. می‌توان چند غزل را با قافیه ترجمه کرد ولی نه یک منظومه‌ی بیش از ۴۰۰۰ بیتی را.

نکته‌ی مهم دیگری که نباید از نظر دور داشت اینست که مترجم بدون هیچ منبع تفسیری و شرحی توانسته است گره‌های بسیار زیاد این اثر دشوار را هم به منظور ترجمه و هم برای توضیحات به تنهایی بگشاید و حدود ۱۳۰۰ پاورقی با شرح تصاویر غنی این منظومه اعم از نمادین، تاریخی، اسطوره‌ای، مذهبی و هنری، به منظور آشنا کردن خواننده‌ها به عجایب علم بدیع و علم معانی شعر کلاسیک فارسی، به ترجمه بیافزاید.

 در پایان کتاب یک پیوست مفید و باارزش هم آمده است که توضیحی ست بر اسطوره‌های تاریخی و مذهبی و مضمون‌های فرهنگ ایران و نیز تصاویر اصیل شعر فارسی که در منظومه‌ی همای و همایون به مکرر دیده می‌شود. البته فهرست نام‌ها در پایان این کتاب چهارصد صفحه‌ای کمک باارزشی ست برای پژوهشگران و فرهیختگان.

علاوه بر این‌ها این کتاب در مجموعه‌ی سیمرغ به مدیریت  پروفسوراَنتونیو پانائینو ایران شناس نام‌دار دانشگاه بلونیا سرپرستی می‌شود. در این مجموعه‌ی نامی و باارزش  حدود سی و پنج کتاب مهم از فرهنگ ایرانی و اسلامی و هندی به چاپ رسیده است از جمله: ترجمه  فواتح الجمال و فوائح الجلال، از نجم الدین کبری به کوشش ناهید نوروزی؛ ادبیات فارسی میانه از پروفسور کارلو چرتی؛ داستان شطرنج از پروفسور آنتونیو پانائینو و درباره‌ی جشن سده از سیمونه کریستوفورتّی، و همچنین کتاب‌هایی از ابن عربی و نیز چندی دیگر در زمینه‌ی تصوف.

طبیعتاً پیش درآمد و معرفی کتاب به قلم پروفسور بورگل، مثنوی شناس معروف بر ارزش علمی کتاب بسیار افزوده است.