فرهنگ لغت به زبان طنز

ایسنا:  «کتابِ طنز پس‌کوچه» با حرف «آ» و کلمه «آب» شروع و به حرف «ی» و کلمه «یواشکی» ختم می‌شود.
ابراهیم رها که در کارنامه خود کتاب‌های طنز سیاسی دارد، در ارائه تعریف طنز از کلماتی مانند «آبادی»، «آدم»، «آش»، «آینده»، «اختلاس»، «باد»، «چپاول»، «ماست‌مالی» و... به مشکلات اقتصادی و سیاسی کشور، به‌ویژه مشکلاتی که در دولت‌های نهم و دهم به وجود آمده به طنز اشاره کرده است؛ به طور مثال در تعریف کلمه «چپاول» نوشته است: «به انباشت نیاز مفرط به پول از جیب سایرین را گویند... به خاطرات ایران از سال‌های ۸۴ تا ۹۲ گویند.» البته او به این مسئله که برخی طنزها ممکن است تاریخ مصرف داشته باشند آگاه است و می‌گوید: حدود ۲۰ درصد کتاب طنز سیاسی دارد و قرار است هر چند سال یک‌بار این طنزها مورد بازبینی قرار گیرند.
این‌طنزپرداز با شوخی با کلماتی مانند «آتش‌بس»، «جفنگ»، «ایران»، «رها» و بسیاری دیگر از کلمات به مسائل اجتماعی و هنری و مشکلاتی که فضای مجازی دارد اشاره کرده است؛ مثلاً درباره «آموزش» نوشته است: اصولاً اغلب مردم هیچ نیازی به یادگیری در خویشتن خویش احساس نمی‌کنند، به‌جایش مدام احساس می‌کنند باید به دیگران آموزش بدهند. آموزش گاهی چیزی است مانند مرگ، یعنی خوب است برای همسایه. یا در «تازه به دوران رسیده» گفته است: تازه به دولت رسیده نیز گفته شده. میکسی از پورشه، جردن، دور دور، مازراتی، آدلفو دومینگز را گویند... بعضی اعتقاد دارند هر چیزی شعور می‌خواهد حتی پول، از همین رو تازه به دوران رسیده یک‌جور پولدار بی‌شعور است.
رها در مقدمه کتابش شرحی از زمان شروع تا پایان نگارش آن را آورده و در بخش‌هایی از آن است: از هر کلمه‌ای به کلمه دیگر می‌روم و می‌نویسم، خودش چالشی است. این‌طور مدخل‌نویسی یعنی به زبان درست‌تر این‌طور طنزنویسی را در قالب فرهنگ لغات نوشتن رسماً جنون است. ظاهر امر کاری سختی نیست اما وقتی پنجاه‌تا، شصت‌تا، هشتادتا و صدتا نوشتی هر پشتکی بزنی کار دشوار می‌شود. یک شکل و یک زبان وقتی در صد طنز مورد استفاده قرار گیرد آفتش تکراری شدن است. حتی اگر خلاقیت کار نلنگد و طنازی ماجرا کم و کسر نداشته باشد باز فرم یکسان ذهن را خسته خواهد کرد و در این‌جاست که هی باید عامدانه فرم را دستکاری کنی.
امان از کلمات مترادف! در واقع مشکلی که در نگارش این کتاب مدتی‌ست بدجوری خودش را به رخم می‌کشد بحث واژه‌هایی است که پیشتر معنایشان تحت عنوان کلمه دیگر نوشته شده. به فرض شما در حرف «عین» به لغتی می‌رسید و می‌خواهید معانی طنزی برایش بنویسید و می‌بینید آن مفهوم را بک‌بار مثلاً در کلمه‌ای در حرف «سین» و یک‌بار در واژه‌ای در حرف «پ» و یک مورد در قامت کلمه‌ای دیگر در «الف» گفته‌اید... بعضی کلمات هم حتی اگر هم‌معنی نباشند جنس شوخی‌هایی که باید یا آن‌ها انجام داد یکسان است. مثلاً شکاف که معنی روزن را ندارد هم جنس شوخی‌های آن‌ها یکی است... وقتی یکی را می‌نویسید ناگهان پانزده کلمه از دور خارج می‌شود.
او درباره عنوان کتاب نیز گفته است: نام کتاب، کتاب پس‌کوچه است. نه این‌که نام کتاب، پس‌کوچه باشد. فرهنگ لغات فارسی به طنز که چون همه چیزش شوخی است عنوان کتاب هم یک شوخی است با کتاب کوچه مرحوم شاملو!
در نوشته پشت جلد کتاب آمده است:
کتاب: نخواندنی، آنچه برای خوانده نشدن و حتی دیده نشدن روانه بازار می‌شود. اصولاً خواندنش و خریدنش هیچ‌وقت مد نبوده طی یک دهه اخیر همان مد نبودن هم از مد افتاده است! یعنی کسی به آن فکر هم نمی‌کند که یادش بیاید نخریدنش مد شده یا نشده!
طنز: خودآزاری. کسی که مرتکب نوشتن طنز می‌شود علاوه بر آن‌که خودش یک چیزی‌اش می‌شود و ایضاً خودش یک جایش می‌خارد (مثلاً سرش یا پایش) خودش هم با خودش دشمنی دارد. طنز اساساً باعث می‌شود هم دیگران بخندند، هم...
پس‌کوچه: جایی که کوچه نیست. نام این کتاب که دارید می‌خوانید. در یک تعداد صفحه و با یک قیمت پشت جلد. کتابی است به زبان طنز که با لغات و کلمات شوخی می‌کند.
«کتابِ طنز پس‌کوچه» در ۳۵۲ صفحه با شمارگان ۲۵۰۰ نسخه و قیمت ۳۰ هزار تومان در نشر فرهنگ معاصر منتشر شده است.