شش ساعت در تولدو

شهر تولدو در ۷۰ کیلومتری مادرید است. از شهرهای تاریخی اسپانیا. به عربی طلیطله نامیده می‌شد. بر صخره‌ای بالای رود تاگوس قرار دارد. وقتی به بالای صخره می‌روید شهر با دو نمای بزرگ در برابر شماست: کلیسای جامع و کاخ القصر. این شهر از ۵۳۴ تا ۷۱۱ میلادی پایتخت پادشاهی ویزیگوت بود و سپس مورها بر آن تسلط یافتند و از ۱۰۸۵ تا ۱۵۶۰ پایتخت کاستیل بود. حدود هزار سال پیش قاضی صاعد اندلسی، صاحب کتاب «التعریف بطبقات الامم» که به تاریخ علم در دوران کهن می‌پردازد، در این شهر بود. قاضی صاعد جایگاه والایی در تاریخ تمدن اسلامی دارد و برای مطالعه و فرهنگ و تمدن اسلام در اندلس باید آثار او را دقیق پی گرفت. و آثار فرهنگی اسلامی را از دوران حضور مسلمانان و اعراب در این شهر را هم اکنون می‌توانید ببینید، اگرچه بسیار کم‌رنگ شده است. چاقو، ابریشم و سرامیک تولدو مشهور است. آثار هنری اِل گرگوی نقاش در کلیسای جامع و کلیساهای دیگر دیدنی است. کاخ القصر با استحکامات دفاعی، پس از دفاع موفقیت‌آمیز ملی‌گرایان از تولدو در جنگ داخلی اسپانیا در ۱۹۳۶ بازسازی و به زیارتگاه ملی تبدیل شد. تولدو در قرن ۱۲ میلادی دارای صنعت رو به رشد فولادسازی و مدرسه ترجمه بود که در آن آثار فلسفی عربی را به لاتین برمی‌گرداندند. ال گرگوی نقاش از حدود ۱۵۷۵ در این شهر کار می‌کرد. خانه و باغ او حفظ شده است. تولدو یادآور سروانتس و دن کیشوت است و در بیشتر مغازه‌های آن، مجسمه‌ها و تندیس‌های فلزی دن کیشوت را با شمشیرش می‌بینید. بخشی از وقایع کتاب دن کیشوت در این ناحیه روی داده است. تولدو مقر کلیسای کاتولیک اسپانیا و اسقف تولدو بلند مرتبه‌ترین روحانی اسپانیاست. تلاقی سه فرهنگ اسلامی، یهودیت و مسیحی را در این شهر می‌بینید.

در روز چهارشنبه ۲۱ تیر، شش ساعت در این شهر گذراندم. دیدار از مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی شهر فرصت خوبی برای شناخت تاریخی این شهر بود. اسناد کوچک و بزرگ برای یادآوری خاطرات و رویدادهای تاریخی در این شهر در این مرکز نگهداری می‌شود. خاطره جمعی برای مردم این شهر اهمیت بسزایی دارد. اگرچه تلاش می‌شود خاطره و اسناد از حضور مسلمانان در این شهر کمتر عرضه شود و به تدریج محو گردد. مرکز اسناد و کتابخانه شهر در ۱۹۳۱ تاسیس شده است. عکس‌های فراوانی در این مرکز می‌بینید. اگر تمامی اسناد و عکس‌ها در یک خط طولی به صورت نمایشگاه عرضه شود حدود ۱۲ کیلومتر می‌شود. تولدو از چشمگیرترین شهرهای قرون وسطی اسپانیاست. با این که نزدیک به صد هزار نفر جمعیت دارد ولی به میزان جمعیت این شهر گردشگرهای فراوانی به تولدو می‌آیند. تحمل و همزیستی مسالمت‌آمیز بین مسیحیان، مسلمانان و یهودیان از ویژگی‌های برجسته فرهنگ این شهر بوده تا این‌که یهودیان از اسپانیا اخراج شدند. تولدو را به عنوان نمادی از فرهنگ اسپانیا می‌شناسند که مرکز تاریخی آن در سال ۱۹۸۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. خیابان‌های باریک و مارپیچ با سنگفرش‌های زیبا با شیب تند و سطح ناهموار از زمین سنگی این شهر می‌گذرند و به میدان «زوکودوور» که در مرکز شهر واقع شده است، ختم می‌شوند. رودخانه تاقوس در تولدو مشهور است که شهر را احاطه کرده است و دو پل تاریخی بر روی آن قرار دارد. پل «الکانتارا» در شمال شرقی رودخانه و پایین قلعه‌ی «سن سرواندو» که به جای مانده از قرون وسطی بوده قرار دارد. در بخش شمال غربی، پل «سن مارتین» قرار دارد که تاریخچه‌ آن به اواخر قرن سیزدهم میلادی تعلق دارد.

شهر تولدو می‌تواند مرکزی برای گفت‌وگوهای فرهنگی شرق و غرب و اسلام و مسیحیت باشد. اگر نهادهای فرهنگی دو کشور همکاری نمایند فرصت خوبی است و به بهانه هزارمین سال حضور قاضی صاعد اندلسی در تولدو می‌توان برنامه‌هایی در تهران، مادرید و تولدو برگزار کرد.

مرکز فرهنگی و بین‌الملل شهر کتاب ایده‌هایی برای همکاری با مرکز اسناد و کتابخانه تولدو ارائه کرده است که با حمایت مسئولان فرهنگی مربوط در ایران و اسپانیا می‌توان این جشنواره‌ها و گفت وگوهای فرهنگی و هنری را در تولدو اجرا کرد تا تولدو همچنان مرکزی برای گفت‌وگو و تعامل اسلام و مسیحیت باقی بماند. گفت‌وگوها و مباحث فلسفی با تکیه بر زندگی و آثار ابن‌رشد نیز می‌تواند محور خوبی برای اندیشمندان ایران و اسپانیا باشد تا ارتباط فرهنگی که در گذشته در این دو سرزمین بوده، گسسته نشود.