وضعیت رمان معاصر چین

رمان‌های معاصر چینی، به صورتی غنی و سرزنده خلق شده‌اند. نویسندگان نسل‌های مختلف، از دهه‌ی ۵۰ تا ۶۰ و بعد از آن تا دهه‌ی ۷۰ و ۸۰ و ۹۰، بی وقفه آثار جدیدی را ارائه کرده‌اند. آنان وضعیت چین معاصر را از جنبه‌های گوناگونی توصیف نموده، چهره‌ی آن را آشکار کرده و دنیای رمان‌های غنی و رنگارنگ، پیچیده و متعددی را شکل داده‌اند.

نویسندگان چینی در دهه‌ی هشتاد قرن بیستم میلادی، از فرهنگ غرب تاثیرات عمیقی پذیرفتند. در سال‌های اخیر، به همراه توسعه‌ی برق آسای جامعه‌ی چین، نویسندگان چینی که موقعیتشان دستخوش تغییرات فاحش زمانه شده بود، بیشتر به بیان تجارب چین جدید اهمیت دادند. آن‌ها داستان‌های چین جدید را روایت کردند. با توجه به مواد مغذی که از منابع فرهنگ سنتی چین استخراج می‌کردند و با استفاده از روش‌های منحصر به فرد زیبایی شناسی مردم چین، جهان درونی پر پیچ و خمی را نگاشتند که از محیط زبانی و تاریخی عظیم چینیان بر می‌آمد. آثار زیادی هستند که تأثیر شگرفی از فرهنگ چینی پذیرفته‌اند و از میانشان می‌توان به تاریخ معاصر چین و حقیقت، حالات دنیای اوهام، احساسات و زندگی چینیان و بی نظیر بودن سبک‌های هنری آنان پی برد...  

ویژگی رمان‌های چینی، داشتن حس تاریخی است؛ و منشأ آن تاریخ باسابقه‌ی چین و تجارب نوین سازی برق آسای کشور در سال‌های اخیر است. بسیاری از نویسندگان چینی، خود را وقف توصیف تجارب چین قرن بیستم کردند. آن‌ها به کرات از تاریخ انقلاب چین و جریان نوین سازی نوشتند و تجارب پیچیده‌ی مردم چین را در عصر نوین بیان کردند. آثار این نسل، از «تصنیف پرچم سرخ» در دهه‌ی پنجاه قرن بیستم گرفته تا «اصل آهوی سپید» در دهه‌ی نود، یک توالی کامل را تشکیل دادند. نویسندگان نسل‌های گوناگون در پی ترسیم تواریخ گوناگون بودند و از پشت سر به تغییرات سیمای تاریخ چین می‌تاختند. در حال حاضر هم تعداد بیشماری از نویسندگان، دوباره داستان چین قرن بیستم را روایت می‌کنند؛ همچون رژه‌ی ارتش سرخ، جنگ مقامت ضد ژاپنی، جنگ آزادی بخش و ... که همگی رنگی افسانه‌ای دارند. مردم چین زیر قلم این نویسندگان از شکل زندگی قبیله‌ای و سنتی بیرون آمدند و قدم به قدم به سمت عصر نوین حرکت کردند. آنان زیر هجمه‌ی آتش، آن هنگام که ملت و جامعه در بحران بودند، دوباره متولد شدند. این سرچشمه‌ی چین نوین بود و مهم‌ترین انگیزه‌ی نویسندگان چینی برای روایت دوباره‌ی تاریخ به شمار می‌رفت. ما می‌توانیم تولد یک کشور نوین و تحولی دشوار را از سنت به مدرنیته در قلم آنان ببینیم...

ویژگی دیگر رمان‌های چینی، رنگ غلیظ روستایی است. به این خاطر که اکثر نویسندگان چینی تجربه‌ی زندگی روستایی دارند و سنت‌های ادبیات محلی هم بسیار عمیق هستند و شکل‌های روایی به نسبت پخته‌تری را به وجود می‌آورند. آن‌ها به تغییرات روستاهای چین و هم‌چنین افرادی که درگیر این تغییرات بودند، توجه نشان دادند. از اصلاحات ارضی تا همکاری‌ها و دوباره تعهدات ارضی و تحولات عظیم روستاهای چین کنونی. تمام این‌ها نشان می‌دهد که نویسندگان چینی درروند خلق آثار، به کسانی که در این سرزمین زیسته‌اند، توجه نموده و آن‌ها را خویشاوند خود دانسته‌اند، مردمانی که آشناترینند و بیش از همه درخور توجه. در قلم آنان، می‌توانیم به تحولات عظیم روستاهای چین قرن بیستم و سرنوشت افراد مختلف درروند این تغییرات پی ببریم. از «تاریخ آفرینش» تا «جهان عادی» می‌توانیم خواسته‌ها و رؤیاهای کشاورزان نسل به نسل چین و تغییر احساسات و زندگی آنان را ببینیم. این نقش بزرگ نویسندگان چینی است، آنان برای ما تغییرات روحی بزرگ اما حساس را که در قلب شخصیت‌های کوچک بسیاری اتفاق افتاده، درروند تحولات حاد چین معاصر توصیف می‌کنند.

البته چین امروزی در حال حرکت از روستا به شهر است. نویسندگان نسل جدید چین هم از روستاها به‌طرف شهرها و دنیا در حرکت‌اند. آنان از طرفی به‌طور کلی با نویسندگان نسل‌های قبل متفاوت‌اند و از طرفی خصوصیات هنری تازه‌ی خودشان را دارند. آنان به تجربیات شخصی و ثبات سبک‌های هنری منحصر به فرد، بیشتر اهمیت می‌دهند. آثار هر یک از آنان به یک دنیای هنری تبدیل‌شده است. احساسات تاریخی و سنگین نسل‌های قبل، در قلمشان کمتر به چشم می‌خورد؛ بیشتر به رنج زندگی روزمره‌ی مدرن شهری می‌پردازند، نگاهشان نافذتر و زاویه‌ی دیدشان حساس‌تر است و در به تصویر کشیدن رنج‌های زندگی شخصی با سبک نگارش منعطف، مهارت دارند...

در چند سال اخیر، به غیر از رمان‌های سنتی، رمان‌های عامیانه چینی نیز گسترش سریعی یافته‌اند. یک مثال آن رمان‌های علمی-تخیلی است؛ در سال‌های اخیر، ادبیات علمی-تخیلی چین تحت رهبری «سه‌گانه» لئو تسی شین و عده‌ای از نویسندگان جوان رمان‌های علمی-تخیلی، به‌سرعت شروع به توسعه کرده و در جهان تأثیر نسبتاً زیادی به جاگذاشته است. تفاوت رمان‌های علمی-تخیلی چینی با رمان‌های علمی-تخیلی جهان در این است که در رمان‌های چینی عناصر فرهنگی چین، تصویر مردم چین و همچنین خرد مردم چین وجود دارد و این خصوصیات رمان‌های چینی، برای ادبیات علمی-تخیلی جهان عناصر جدیدی به همراه داشته است و به توسعه آن، نیروی محرکه جدیدی تزریق کرده است. یک مثال دیگر، رمان‌های رسمی است؛ این رمان‌ها دسته خاصی از ادبیات عامیانه چین هستند که در سال‌های اخیر در حال پیشرفت و گسترش می‌باشند. بیشتر آن‌ها حول محور رشد و پختگی یک فرد و توصیف موفقیت‌ها و شکست‌های او در مبارزه‌ی قدرت است. گسترش این نوع رمان‌ها از مبارزات ضد فساد سال‌های اخیر در چین تأثیر پذیرفته است. همچنین تحولات جدیدی رخ داده است که جدیدترین نماینده این تحولات، رمان «به نام مردم» و سریال تلویزیونی ساخته شده از روی آن است که امسال پخش شد. این رمان و سریال تلویزیونی آن خواننده و بیننده بسیاری دارد و توجه مردم چین را نسبت به وضعیت کنونی مبارزه علیه فساد منعکس می‌کند.

به غیر از رسانه‌های سنتی، همراه با توسعه فناوری اینترنت در چین، رمان‌های اینترنتی نیز در چین پدیدار شدند و این اتفاق نیز یکی از انقلاب‌های بزرگ ادبیات چین است. در مدت زمان کوتاه ۱۰ الی ۲۰ سال، رمان‌های اینترنتی چین به‌سرعت پیشرفت کرده و دامنه وسیعی را تشکیل دادند. در این مدت الگوی روایتی متفاوتی نیز در حال پیشرفت بوده است. مثل، رمان‌های تخیلی-اسرارآمیز، رمان‌های سفر در زمان، رمان‌های مبارزات کاخهای سلطنتی و ... قهرمان داستانهای تخیلی اسرارآمیز اغلب دارای تواناییهای منحصربه فرد و غیرمعمول هستند که می‌توانند آرزوهای دست نیافتنی انسانهای عادی را تحقق ببخشند. رمان‌های سفر در زمان، به قهرمانانی اشاره دارد که به زمان و مکان دیگری از داستان نفوذ کرده و خصوصیات مشخصی از سفر در زمان و مکان را به همراه دارند. رمان‌های مبارزات کاخهای سلطنتی، به طرح ریزی دربار سلطنتی چین که در رمان است اشاره دارد و حول محور کارهایی که مبارزه قدرت را  به راه می‌اندازند، می‌چرخد. اگر چه قدرت داستانگویی این رمان‌ها قوی است و جذابیت نسبتاً قوی‌ای برای خواندن دارند، اما در حیطه علمی هیچ توجهی را به خود جلب نکرده‌اند و هنوز درباره آن‌ها مطالعات کاملی صورت نگرفته است. این رمان‌ها در اینترنت خوانندگان بسیاری دارند، برخی از آن‌ها بااینکه به چاپ نرسیده‌اند برای نمایش‌های تلویزیونی و سینمایی بازنویسی شده‌اند و به موضوع محبوب و رایج بازار فرهنگی چین تبدیل شده‌اند. همچنین برخی از این آثار به زبانهای خارجی ترجمه شده‌اند و اثرات نسبتاً بزرگی به جای گذاشته‌اند.

نویسندگان چینی به بیان زندگی معمولی توجه بیشتری نشان می‌دهند؛ آن‌ها جزئیات مختلف زندگی روزمره و داستانهای گوناگون زندگی روستایی و شهری را بیان می‌کنند. توسعه سریع چین برای کارهای خلاقه نویسندگان منابع غنی‌ای را فراهم آورده، نویسندگان نیز ردی از سیر تحول پیشرفت چین در آثارشان به جای می‌گذارند تا از طریق این آثار بتوانیم مسیر پیشروی ۴۰ سال اخیر چین را ببینیم و تاریخ هوشمندانه و تحول زندگی مردم چین را دریابیم...