جمعه، ۳۱ فروردین ۱۴۰۳
تسنیم: یادگیری زبان فارسی در روسیه در اوایل قرن ۱۸ میلادی شروع شد. پترکبیر پادشاه روسیه در سال ۱۷۱۶ پنج نفر از دانشجویان مدارس مسکو را انتخاب و به ایران فرستاد تا زبان فارسی را یاد بگیرند و بتوانند به عنوان مترجم در دربارش خدمت کنند. در زمان پترکبیر به عنوان فرهنگ زبان فارسی در روسیه از فرهنگ «مجمع الفر» استفاده می‌کرده‌اند. ازسال ۱۷۳۲ تدریس زبان فارسی در وزارت امور خارجه روسیه به طور جدی آغاز شد.
در نیمه دو قرن ۱۸ میلادی علاقه مردم روسیه به زبانهای شرقی از آن جمله به زبان فارسی بسیار افزایش پیدا کرد. در آن زمان آثار ادبیات فارسی مانند «شاهنامه فردوسی و اشعار حافظ، همچنین اوستات وسط ایرانشناسان مورد مطالعه و ترجمه قرار گرفت و روشنفکران روسیه امکان یافتند، با آثار بزرگ ادبیات ایران آشنا شوند و به همین دلیل احتیاج به فرهنگ فارسی به روسی بوجود آمد.
در سال ۱۷۸۶ در سنت پترزبورگاولین فرهنگ فارسی به روسی که دارای ۶۲۵ کلمه بود، در کتابی مربوط به سفر آقای فرمف به بخارا، خیوه، ایران و هند منتشر شد. یک سال پس از آن، یک فرهنگ بزرگ در روسیه چاپ شد که در آن ۲۸۵ کلمه زبان روسی به ۵۱ زبان اروپایی و به ۱۴۹ زبان آسیایی ازآن جمله به فارسی، پهلوی و افغانی ترجمه شده بود.
در اواخر قرن ۱۸ میلادی اولین دانشگاههای روسیه تأسیس شده و از سال ۱۸۰۴ و ۱۸۰۵ در دانشگاههای مسکو ، قازان و خارکف و پس از چندسال یعنی در سال ۱۸۱۶ در دانشگاه سن پترزبورگ تدریس زبان فارسی برای روسی زبانان آغاز شد. اولین استادان زبان فارسی در سن پترزبورگ ، شارموا زبان شناس فرانسوی و توپچی باشی ( ایرانی متولد شده در قفقاز) بودند. در سال ۱۸۲۶بولدیدف که استاد زبانهای شرقی در دانشگاه مسکو بود، مجموعه متون فارسیبرای دانشجویان روسی زبان را تهیه کرد که شامل غزلیات، قصاید، داستان‌های کوتاه و قطعات متون منثور قدیمی فارسی، همچنین یک فرهنگ نسبتاً بزرگ ( ۳۵۰۰ کلمه ) فارسی به روسی و یک شرح کوتاه دستور زبان فارسی شد. از همین کتاب تا اواخر قرن۱۹به عنوان کتاب درسی اصلی استفاده می‌شد. در سال ۱۹۳۵ پتروف شرق‌شناس معروفروسیه که در دانشگاه سن پترزبورگ تحصیل کرده بود، یک غزل حافظ را از فارسی به زبان روسی ترجمه کرد و در یکی از مجلات روسیه انتشار داد.این اولین ترجمه غزل فارسیبه زبان روسی و آغاز آشنایی نزدیک مردم روسیه با نظم کلاسیک فارسی بوده است. شعرای بزرگ روسیه تعداد زیادی از اشعار فارسی را که به زبانهای مختلف اروپایی ترجمه شده بود، از این زبان‌ها به زبان روسی برگردانیده‌اند و همچنین برای اشعار خودشان از شعرحافظ، سعدی، سنایی و دیگر شعرای بزرگ ایران الهام گرفته‌اند.
آلکساندر پوشکین بزرگترین شاعر روسیه در سال ۱۸۲۹ضمن سفر خود به قفقاز با فاضل خان شاعر ایرانی که به سن پترزبورگ می‌رفت، آشنا شده وبرای او شعری سروده که در آن گفته است که تو به سرزمین شمالی ما آمده‌ای. دراینجا بهار به ندرت فرا می‌رسد اما اسم حافظ و سعدی خوب شناخته شده است. یکی ازاشعار پوشکین به حافظ تقدیم شده و در اشعار دیگرش ابیاتی از گلستان سعدی را به کاربرده است. در نیمه دو قرن ۱۹ در دانشگاههای روسیه تدریس زبان فارسی توسعه پیدا کرد. زبان فارسی باستان زبان اوستایی فارسی میانه (پهلوی)؛فارسی کلاسیک و ادبیات کلاسیک ایران از جمله آثار فردوسی، سعدی، حافظ و غیره موردمطالعه قرار می‌گرفته‌اند.
در سال ۱۸۶۹ میرزا ثانی گشتاسپ که از سال ۱۸۶۱تا سال ۱۸۷۷ زبان فارسی را در دانشگاه سن پترزبورگ تدریس کرده یک فرهنگ فارسی، روسی فرانسوی زیر عنوان « فرهنگ مفید » با چهار هزار کلمه نوشت. پس از چند سال برزین کتاب دستور زبان فارسی را در شهر قازان به چاپ رساند. از همانزمان یعنی از اواسط قرن ۱۹ پژوهش‌ها در بخش‌های گوناگون زبانشناسی، ادبیات وهنرشناسی ایرانی در روسیه گسترش بی‌سابقه‌ای پیدا می‌کند. مطالعه علمی و ترجمه شاهنامه فردوسی آغاز میشود.در سال ۱۸۴۹ ژوکفسکی قسمتی از شاهنامه فردوسییعنی داستان رستم و سهراب را از روی ترجمه آلمانی آن که توسط روکرت ایرانشناس معروف آلمانی انجام شده بود به زبان روسی ترجمه کرد. استاد نازادیانتس در کتاب تاریخ ادبیات فارسی که در سال ۱۸۵۱ منتشر شده فصلی به شاهنامه فردوسی و اهمیت آن هم در ادبیات ایران هم در ادبیات جهانی اختصاص داد. همچنین کتابی در شعر حماسی ایران نوشته که در آن به مطالعه شاهنامه فردوسی همپرداخته است.
زالمان با همکاری ژوکفسکی در سال ۱۸۸۹ کتاب دستور زبان فارسی همراه با شرح عروض، برگزیده اشعار فارسی نوشت و همچنین تحقیقات زیادی در مورد اشعارفارسی انجام داد، از جمله تحقیقات رباعیات خاقانی که در سال ۱۸۷۵ به چاپ رسید. کورش علاوه بر ادبیات فارسی در زمینه خصوصیت صرف و نحو زبان فارسی کار می‌کرده و درسال ۱۸۷۷ کتابی در مورد ویژگی‌های نحو فارسی و وجوه تشابه و تفاوت نحو فارسی و روسی نوشت.
بارتولد و روزنبرگ در زمینه ادبیات فارسیتحقیقات زیادی انجام داده‌اند، در سال ۱۹۰۱ شرح دستور زبان فارسی و در سال ۱۹۱۴فرهنگ فارسی به روسی تألیف میرزا جعفر به چاپ رسیده است.
در قرن بیست و به خصوص پس از انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ زبان و ادبیات فارسی به طور مرتب تدریس میشود و مورد تحقیق قرار می‌گیرد. دردانشکده خاورشناسی دانشگاه لنینگراد (سن پترزبورگ فعلی) پس از انقلاب اکتبر،کرسی زبان و ادبیات فارسی ایجاد شد که استادان آن هنوز زبان فارسی، تاریخ زبان فارسی، زبانهای باستانی ایرانی و ادبیات ایران را تدریس می‌کنند.
مراکز اصلی ایرانشناسی در مسکو انستیتوی خاورشناسی و انستیتوی زبان شناسی وابسته به آکادمی علوم اتحاد شوروی بوده‌اند. بعداًدر دانشگاههای دیگر هم کرسی‌های ایرانشناسی یا زبان و ادبیات فارسی هم تشکیل شد و مراکز جدید آموزش زبان و ادبیات فارسی ایجاد شد، از آن جمله کرسی زبان و ادبیات فارسی در انستیتوی کشورهای آسیا و آفریقا، کرسی زبانهای آریایی (هند و ایرانیدر دانشگاه روابط بین‌المللی و امثال آن.
همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره شد، آموزش زبان فارسی در مراکز علمی ـ دانشگاهی فدراسیون روسیه، همپای با مطالعات ایرانشناسی بیش از دو قرن قدمت دارد و آموزش این زبان در سه دوره پیش از کمونیست، دوران شوروی و دوران پساشوروی با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده است. در دوران پساشوروی و در سالهای اخیر، تحت تأثیر گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، تمایل جوانان و حتی بزرگسالان به آشنایی با ایران امروز و فراگیری زبان فارسی دو چندان شده است. برای پاسخگویی به این نیازها و بهره‌گیری از فرصت فراهم شده و ارتباط با ۲۳ مرکز علمی- دانشگاهی در اقصی نقاط روسیه که زبان فارسی در آنها تدریس میشود، ایجاد یک ساختار مناسب و تخصیص منابع انسانی و امکانات مناسب برای این امر ضروری بود. بر این اساس رایزنی فرهنگی در آذر ماه ۱۳۹۴ اقدام به تأسیس مرکز زبان فارسی کرد. تأسیس مرکز زبان فارسی را می‌توان نقطه عطفی در دوران پساشوروی برای ایجاد تحول در گسترش زبان فارسی در روسیه و حتی منطقه روس زبان دانست.
زبان فارسی در مراکز تحقیقاتی و آموزشی:
دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی
مسکو
۱ . انستیتوی
کشورهای آسیا و آفریقا وابسته به دانشگاه دولتی مسکو (ISSA):تاریخ
آموزش زبان و فرهنگ شرق در دانشگاه دولتی مسکو به سالهای ۵۰ قرن هجده برمی‌گردد. انستیتوی
کشورهای آسیا و آفریقا (ایسآ) در سال ۱۹۵۶ در کنار سایر گروه‌ها در دانشکده‌های
تاریخ و زبانشناسی تأسیس شد. این انستیتو مرکز اصلی آماده‌سازی شرق شناسان در
روسیه به شمار می‌رود و دانشجویان آن امکان کسب تحصیلات اختصاصی در یکی از سه شاخه
تاریخ، زبانشناسی و علوم اجتماعی ـ اقتصادی را دارند. پس از اتمام دوره چهار ساله
لیسانس با گرایش «شرق شناسی و آفریقاشناسی» فارغ التحصیلان علاقه‌مند می‌توانند دو
سال دیگر در دوره فوق لیسانس به تحصیلات خود ادامه دهند. در حال حاضر انستیتو دارای
دوره‌های لیسانس، فوق لیسانس و دکتری است. مدیریت گروه فعال ایرانشناسی این انستیتو
را آقای ولادیمیر باریسویچ ایوانف، شرق شناس برجستۀ روس برعهده دارد که صاحب آثار
بسیاری در خصوص زبان فارسی و سیستم آوایی آن است.
۲. دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه (� ГГУ):زبان فارسی در انستیتوی زبانشناسی در دانشکده تاریخ، علوم سیاسی و حقوق و در انستیتوی فرهنگهای شرقی و باستانی تدریس میشود.از مارس ۱۹۹۹ اتاق فرهنگ ایران وابسته به انستیتوی زبانشناسی فعالیت خود را آغاز کرده است. برنامۀ آموزشی اتاق شامل دورۀ تخصصی زبان فارسی است که آموزش و یادگیری زبان، تاریخ ادبیات، دین، فلسفه و فرهنگ ایران را در برمی‌گیرد. در اتاق فرهنگ ایران، دانشجویان انستیتوی زبانشناسی، انستیتوی فرهنگهای شرقی و باستانی و دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی تحصیل می‌کنند.
۳. دانشگاه دولتی زبانشناسی مسکو (МГЛУ): زبان فارسی در این گروه از سال ۲۰۰۱ میلادی تدریس میشود. در ژوئن ۲۰۱۰ مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی (مرکز ایرانشناسی) در دانشگاه دولتی زبانشناسی مسکو تأسیس شد.
زبان‌هایی که در این گروه تدریس می‌شوند، عبارتند از: چینی، ژاپنی، عربی، فارسی، ترکی و کردی. همچنین، گروه مذکور در زمینۀ زبانشناسی شرقی، نقد ادبی، فرهنگ‌شناسی فعالیت می‌کند و روشهای مؤثر جهت آموزش زبانهای شرقی را تدوین نموده و اقدام به برگزاری سمینار می‌کند.
۴. آکادمی دیپلماتیک وزارت امور خارجه: این موسسه عالی آموزشی قریب ۷۰ سال قبل به منظور پرورش و ارتقای کارمندان عرصه سیاست خارجی تأسیس شده است. گروه زبانهای شرقی، یکی از قدیمی‌ترین گروههای آکادمی است. در طول دوره‌های مختلف، بیش از پانزده زبان شرقی در این گروه آموزش داده شده‌اند. در حال حاضر، هفت زبان عربی، اندونزیایی، چینی، کردی، فارسی، ترکی و ژاپنی تدریس میشود.
۵. انستیتوی دولتی روابط بینالملل مسکو :این انستیتو ۵۰ سال پیش گشایش یافته و به وزارت امور خارجه وابسته است. از سال ۱۹۵۴ میلادی زبانهای ایرانی در این انستیتو تدریس میشود. تا سال ۱۹۹۵ میلادی زبان فارسی، زبانهای دری و پشتو، و نیز زبان تاجیکی در گروه کشورهای خاور نزدیک و میانه آموزش داده می‌شد. از سال ۱۹۹۵ میلادی بخش زبانهای ایرانی به گروه زبانهای هندی انتقال یافت. در گروه زبانهای هندوایرانی و آفریقایی، زبانهای هندی، اردو، بنگالی، فارسی، دری، پشتو، تاجیکی، امهری، سواحیلی و آفریکانز تدریس می‌شوند. عمدۀ فعالیت‌ها در دانشکده روابط بینالملل انجام می‌شوند. زبانهای هندی و فارسی در دانشکده اقتصاد و روابط بینالملل به صورت دوره‌ای تدریس می‌شوند.
۶. انستیتو (دانشگاه) نظامی وزارت دفاع فدراسیون روسیه: تدریس زبان فارسی در دانشگاه نظامی در سال ۱۹۴۲ میلادی آغاز شد. از آن زمان تاکنون بیش از ۳۰۰۰ مترجم متخصص و توانا از این دانشگاه فارغ التحصیل شده‌اند. از دیگر فعالیت‌های گروه، انتشار ده‌ها جلد کتاب و فرهنگ لغت زبان فارسی و دری بوده است.
۷.دانشگاه دوستی ملل روسیه:زبان فارسی از سال ۲۰۰۰ میلادی در گروه زبانهای خارجی این دانشگاه تدریس میشود. گروه زبانهای خارجی به تربیت مترجم مشاور و مترجم در زمینۀ علوم ارتباطات حرفه‌ای در حوزۀ تاریخ، فلسفه، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، روابط بینالملل، دولت و مدیریت شهری و دیگر علوم انسانی می‌پردازد.
۸. دانشگاه نوین روسیه (روسنو):با تأسیس مرکز فرهنگ ایران و زبان فارسی در دانشگاه روسنو مسکو که بزرگترین دانشگاه خصوصی روسیه محسوب میشود و تجهیز آن از سوی رایزنی فرهنگی ایران در روسیه، از آغاز سال تحصیلی جاری (۲۰۱۵)، دوره کارشناسی زبان فارسی در این دانشگاه راه‌اندازی شده و با جذب ۱۰ دانشجو، تربیت متخصصان زبان و ادبیات فارسی را آغاز کرده است.بدین ترتیب پس از دانشگاههای دولتی مسکو و دانشگاه علوم انسانی این سومین دانشگاه در مسکو است که در مقطع کارشناسی زبان فارسی به جذب دانشجو می‌پردازد.
سنپترزبورگ: شهر سن پتربورگ با پنج میلیون جمعیت دومین شهر بزرگ روسیه و پایتخت فرهنگی آن و از شهرهای مهم علمی، فناوری، صنعتی و اقتصادی محسوب میشود. در حدود یک میلیون نفر از جمعیت این شهر را مسلمانان تشکیل می‌دهند. این شهر به عنوان دومین شهر علمی روسیه، دارای مراکز علمی- دانشگاهی متعدد و معتبر است، که علاوه بر جمعیت این شهر، در دسترس یک ونیم میلیون نفر جمعیت استان لنینگراد نیز است. آموزش زبان فارسی در سن پتربورگ قدمت ۲۰۰ ساله دارد. و دانشگاههای این شهر با دانشگاههای مختلف ایران دارای تفاهم نامه همکاری هستند.
۹. دانشگاه دولتی سنپترزبورگ: زبان فارسی در این دانشگاه از سال ۱۸۱۹ تدریس می‌أشود و عده‌ای زیادی از ایرانشناسان برجسته روسی مثل برتلس، برتالد، ژوکاوسکی در این دانشگاه فعالیت کردند.
نام گروه زبان و ادبیات فارسی است که دارای گرایش‌های زبان و ادبیات فارسی، تاریخ ایران و افغانستان و اسلام شناسی است. زمینه‌های اصلی فعالیت کرسی، زبان و زبانشناسی ایرانی (زبانهای فارسی، پشتو، تاجیکی، اوستایی)، زبانهای باستانی، گویش شناسی، ادبیات کلاسیک و معاصر فارسی و تاریخ ایران است. پذیرش دانشجویان برای گرایش‌ها به ترتیب یک سال در میان صورت می‌گیرد. تعداد ساعت آموزشی زبان فارسی برای هر گرایش یکی است و در هفته بین ۱۰ تا ۱۲ ساعت زبان فارسی به صورت تخصصی تدریس میشود. مدیر گروه آقای میخایل سرگییویچ پلوین است. تعداد دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه در سال ۱۷-۲۰۱۶ جمعاً ۳۴ نفر است که در طول سالهای متمادی تقریباً ثابت بوده و تعداد استادان نیز ۷ نفر است.
جمهوری تاتارستان
جمهوری تاتارستان از جمهوری‌های پیشرفته در روسیه محسوب میشود که بیش از سه میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده است، بیش از ۵۰ درصد جمعیت این استان از اقوام تاتار و مسلمان هستند. شهر قازان نیز با بیش از یک میلیون جمعیت سومین شهر علمی روسیه پس از مسکو و سن پتربورگ به حساب می‌آید که دارای مراکز علمی- دانشگاهی متعدد و از جمله دانشگاه اسلامی است. علاوه بر این شهر قازان از لحاظ صنعتی و اقتصادی نیز از جایگاه مهمی در روسیه برخوردار است. سر کنسولگری جمهوری اسلامی ایران نیز در این شهر مستقر است. زبان فارسی تا صد سال پیش زبان دیوانی در این شهر بوده است و تا پیش از دوران کمونیست مردم این شهر با ادبیات فارسی به خوبی آشنایی داشته و بسیاری از منابع علمی، تاریخی، و مذهبی آنان به زبان فارسی بوده است. آموزش آکادمیک زبان فارسی در قازان پیش از سن پتربورگ آغاز شده است و در سالهای اخیر با وجود عدم فعالیت وابستگی فرهنگی ایران و اعزام نشدن استاد از ایران، رشد بسیار چشمگیری داشته است و به نظر می‌رسد این روند در سالهای آتی نیز ادامه یابد.
۱۰. دانشگاه فدرال قازان: زبان فارسی در گروه زبانهای شرقی دانشگاه قازان که در سال ۱۸۰۷ میلادی توسطپروفسور فرن تأسیس شده، تدریس میشود. وضیعت معاصر تدریس زبان فارسی از ۱۹۹۹ ادامه دارد.
به عنوان زبان یک زبان فارسی در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و روابط بین الملل و تاریخ ایران و زبانشناسی ترجمه و شرقشناسی تدریس میشود. به عنوان زبان دو زبان فارسی در رشته‌های زبانشناسی و تاریخ تدریس میشود. زبان فارسی به عنوان زبان یک در هفته بین ۶ تا ۱۰ ساعت، و به عنوان زبان دو ۴ ساعت به صورت تخصصی تدریس میشود. مدیر گروه گریشین یاکوف یاکوفلویچ است. اتاق ایران در این دانشگاه از سال ۲۰۰۹ با مسئولیت خانم مستوره احمداوا کلاسهای آزاد آموزش زبان فارسی برگزار می‌کند و همچنین به طور مداوم برنامه‌های فرهنگی دارد. تعداد دانشجویان زبان فارسی این دانشگاه در سال ۱۷-۲۰۱۶، ۷۰ نفر، تعداد استادان ۲ نفر و تعداد استادان اعزامی از طرف بنیاد برای سال ۱۸-۲۰۱۷، ۱نفر است.
در طول دو سال تحصیلی ۲۰۱۵ - ۲۰۱۶ و ۲۰۱۶ - ۲۰۱۷ در دانشگاه فدرال قازان آقای علی اصفهانی که دانشجوی دانشگاه فدرال قازان است تدریس زبان فارسی در دوره‌های آزاد که در اتاق زبان و فرهنگ ایران در آن دانشگاه به عهده گرفت. این کلاس دو بار در هفته به صورت رایگان و با پرداخت حق الزحمه از طرف بنیاد سعدی انجام میشود. امسال آقای اصفهانی به سه گروه فارسی آموزان (دو گروه مبتدی و یک گروه پیشرفته) زبان را تدریس می‌کند و برای این کلاس ۴۰ نفر ثبت نام کردند.
جمهوری داغستان
جمهوری داغستان از اشتراکات دینی، قومی، فرهنگی، تاریخی و زبانی بسیاری با فرهنگ و تمدن ایرانی برخوردار است. جمعیت این جمهوری در حدود سه میلیون نفر است که بیش از ۸۰ درصد آنرا مسلمانان تشکیل می‌دهند. این جمهوری به علت نزدیکی جغرافیایی با ایران از طریق زمینی(از مسیر کشور آذربایجان) و دریای خزر، دارای ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی با جمهوری اسلامی ایران است.
زبان و ادبیات فارسی در این منطقه ریشه‌های تاریخی عمیقی دارد. آموزش زبان در دانشگاه دولتی ماخاچ قلعه(مرکز این جمهوری) از قدمت طولانی برخوردار است و اساتیدی چون نوری محمد عثمانوف ایران شناس برجسته روس در این دانشگاه به تدریس زبان و ادبیات فارسی و ایران شناسی پرداخته‌اند. دانشگاه ماخاچ قلعه دارای مرکز ایران است و با دانشگاههای گیلان و علامه طباطبایی یادداشت تفاهم همکاری منعقد کرده است.
۱۱. دانشگاه دولتی ماخاچ قلعه: شعبه شرق شناسی دانشگاه دولتی داغستان در سال ۱۹۳۲ تأسیـس شد و تدریـس زبان فارسی از سال ۱۹۹۵ در کرسی تاریـخ به عنوان زبان یک با آموزش تاریـخ و ادبیـات و زبان آغازشد
زبان فارسی در گروه زبان و ادبیات ایرانی و ترکی تدریس میشود. مدیر گروه آقای روسلان سلطاناویچ قدیروف متخصص ترک شناسی است. زبان فارسی به عنوان زبان یک در دوره کارشناسی در هقته بین ۴ تا ۱۰ ساعت، به عنوان زبان دو بین ۴ تا ۶ ساعت و در دوره کارشناسی ارشد ۴ ساعت به صورت تخصصی تدریس میشود. مرکز ایران نیز از سال ۲۰۰۵ با مسئولیت آقای نوری محمدزاده در زمینه ایرانشناسی پژوهش‌های مختلف انجام می‌دهد. تعداد دانشجویان زبان فارسی این دانشگاه در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در سال ۱۷-۲۰۱۶، ۳۳ نفر، تعداد استادان ۳ نفر و تعداد استادان اعزامی از طرف بنیاد برای سال ۱۸-۲۰۱۷، ۱نفر میباشد.
جمهوری باشقیرستان
جمهوری باشقیرستان بیش از چهار میلیون جمعیت را که اغلب آنان مسلمان هستند در خود جای داده است. اقوام باشقیر دارای قرابت‌های دینی، فرهنگی و تاریخی بسیار با فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی هستند. شهر اوفا پایخت این جمهوری نیز در حدود یک میلیون نفر جمعیت دارد. زبان فارسی از اواسط دهه نود قرن ۲۰ در دانشگاه اوفا تدریس میشود.
۱۲. دانشگاه دولتی اوفا: دانشگاه دولتی اوفای باشقیـرستان درسال ۱۹۵۷ تأسیـس و تدریـس زبان فارسی از سال ۱۹۹۳ آغاز شد. درسال ۱۹۹۸ اتاق زبان فارسی در ایـن شعبه تأسیـس گردیـد.
زبان فارسی در دانشکده زبانهای باشقیری و روزنامه نگاری در گروه شرقشناسی تدریس میشود. در دوره کارشناسی در هفته ۸ساعتآموزشی زبان فارسی به صورت تخصصی (۴ ساعت - زبان فارسی، ۲ ساعت - زبانشناسی، ۲ ساعت - ادبیات شناسی) تدریس میشود. در طی قریب به دو دهه گذشته زبان فارسی در دانشگاه دولتی اوفا توسط آقای عبدالمنان عبید گل(استاد افغانی الاصل) تدریس میشود. تعداد دانشجویان زبان فارسی این دانشگاه در سال ۱۷-۲۰۱۶، ۸ نفر و تعداد استادان ۱ نفر میباشد.
جمهوری آستیای شمالی
جمهوری آستیای شمالی در قفقاز شمالی قرار دارد و با کشور گرجستان هم‌مرز است. جمهوری آستیای شمالی بیش از هشتصد هزار نفر جمعیت دارد که بیش از ۵۰ درصد آنرا اوستی ها(آسی ها) تشکیل می‌دهند. ایشان خویش را "ایرَتّه" می‌خوانند. «ایر» به معنی ایرانی و آریایی است. آسی‌ها از نوادگان الان و سکاها(ازمردمان ایرانی) هستند. در این جمهوری زبان روسی و زبان آسی رایج است. زبان آسی زبان اقوام آسی است. این زبان جزیی از شاخه خاوری زبانهای ایرانی و از خانواده زبانهای شرقی ایرانی است و با زبانهای یغنابی رابطه نزدیک دارد. این زبان را ادامه زبان سکایی می‌دانند. تعداد قابل توجهی از مردم آستیای شمالی نیز ایرانی تبار هستند که در دوران کمونیست ارتباط آنها با زادگاهشان قطع شده است. با توجه به اشتراکات تاریخی، فرهنگی، قومی و زبانی آستیای شمالی و ایران، مراکز فرهنگی، علمی و دانشگاهی این جمهوری علاقمند به توسعه روابط و همکاری علمی و فرهنگی با ایرانی و گسترش زبان و ادبیات فارسی در این جمهوری هستند. اخیراً نیز رئیس دانشگاه دولتی شهر ولادی قفقاز(پایتخت جمهوری) در تماس تلفنی با رایزن فرهنگی ضمن ابراز علاقه و آمادگی دانشگاه برای گسترش ایران شناسی و زبان و ادبیات فارسی، از رایزن فرهنگی برای بازدید از دانشگاه و بررسی راهکارهای توسعه همکاری دعوت کرده است.
۱۳. دانشگاه دولتی ولادی قفقاز: دانشکده روابط بیـن المللی دانشگاه دولتی ایـن جمهوری درسال ۱۹۷۲ افتتاح و دفتر زبانهای شرقی در سال ۱۹۹۴ تأسیـس شد. در گذشته زبان فارسی در این دانشگاه تدریس می‌شد اما با افول تعداد دانشجو و خارج شدن برخی استادان زبان فارسی از دانشگاه، این آموزش متوقف شد. در دوره اخیر و از سال ۲۰۱۴ با استقرار خانم مدینه ساخی یوا در دانشگاه، مجدداً زبان فارسی به عنوان زبان اختیاری در دانشکده تاریخ و علوم انسانی تدریس میشود و تعداد فراگیران برای سال ۱۷-۲۰۱۶، ۳۰ نفر بوده است.
در این دانشگاه، یک استاد اعزامی از طرف بنیاد سعدی وجود دارد که به تدریس و احیای آموزش زبان فارسی در قالب دوره زبان فارسی که قرار است از سال تحصیلی ۲۰۱۷ - ۲۰۱۸ آموزش زبان فارسی به صورت رشته آموزشی دانشگاه باشد، مشغول شده است.
یکاترینبورگ
شهر یکاترینبورگ با سی و پنج هزار داشنجو یکی از مراکز مهم و معتبر دانشگاهی در روسیه است.
۱۴. دانشگاه دولتی اورال: دانشگاه
فدرال اورالیکی از مراکز علمی در روسیه قراردارد که تعداد کل دانش آموزان در این
دانشگاه بیش از ۵۰،۰ است.
این دانشگاه شامل ۱۸ موسسه است ۱۲۰
رشته لیسانس و بیش از ۸۰
رشته کارشناسی ارشد در این دانشگاه موجود است. کتابخانه دانشگاه دارای مجموعه‌ای
بیش از سه میلیون کتاب، است. با انعقاد تفاهم نامه همکاری میان رایزنی فرهنگی
جمهوری اسلامی ایران و دانشگاه فدرال اورال در شهر یکاتینبورگ، و با تلاش مرکز
زبان فارسی، در فروردین ماه ۱۳۹۵
مرکز زبان فارسی و ایرانشناسی توسط رئیس دانشگاه و رایزن فرهنگی، در این دانشگاه
افتتاح شد. مسئولیت این مرکز از طرف روسیه خانم دکتر ولی احمداوا به عهده گرفت.
استاد زبان فارسی آقای رضا قاسمی دانشجوی مقطع دکتری میباشد. این مرکز از سال
تحصیلی ۲۰۱۶ - ۲۰۱۷ به عنوان پایگاه آموزش زبان فارسی در
اورال، دوره‌های آزاد زبان فارسی را آغاز نمود در این دوره‌ها ۳۵ نفر از علاقه مندان به فراگیری زبان فارسی
ثبت نام کردند. در اواخر سال تحصیلی ۲۰۱۶ - ۲۰۱۷، ۲۰ نفر فارسی آموزان علاقه خوبی به زبان فارسی پیدا کردند و حتی
چند فارسی آموز در دوره دانش افزایی زمستانی ویژه کوتاه مدت بنیاد سعدی شرکت
کردند. فعالیت این مرکز از سوی دانشگاه اورال بسیار مؤثر ارزیابی شده است و فرصت
بسیاری برای توسعه در پیش رو دارد.
ساراتوف
۱۵. دانشگاه دولتی ساراتوف: نخستین دوره آزاد آموزش زبان فارسی با حضور ۲۰ فارسی آموز در این دانشگاه در سال تحصیلی ۱۷-۲۰۱۶ آغاز شد. مدرس این دوره یک دانشجوی ایرانی مقیم ساراتوف بوده است
چلیابینسک
۱۶. دانشگاه چلیابینسک: با حمایت مرکز زبان فارسی،در سال تحصیلی ۱۷-۲۰۱۶، آموزش زبان فارسی در دانشگاه دولتی چلیابینسک در منطقه اورال آغاز شد. آقای فتح گلین استاد زبان فارسی در نخستین دور آموزش زبان فارسی در این دانشگاه(۱۷-۲۰۱۶) موفق به جذب ۸ فارسی آموز شدند.
به جز دانشگاههای نام برده شده ، زبان فارسی در برخی دانشکده‌های مختلف دانشگاههای دیگر در روسیه نیز تدریس میشود که اصلی‌ترین آنها به شرح زیر است:
۱۷. . دانشگاه دولتی آستاراخان (آستاراخان)
۱۸. انستیتوی روابط بینالملل و مطالعات منطقه‌ای سیبری (ناواسیبیرسک)
۱۹. دانشگاه دولتی کوبان (کراسنادار)
مدارس
مدرسه زبانهای شرقی مسکو:
مدرسه زبانهای شرقی آستاراخان:
دوره خط تحریری فارسی
در اسفند ماه ۱۳۹۵ برای اولین بار در مسکو دوره آموزش خط تحریری فارسی در مرکز زبان فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه آغاز شد. آموزش خط درمقاطع مختلف تحصیلی به ویژه دردوره ابتدایی از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست. شرکت کنندگان در طول دو ماه و پنج دهم با گذراندن ۱۰ جلسه با استفاده از دفترچه‌های ویژه آموزش خط تحریری زیر نظر استاد ایرانی می‌توانند حتی اشعار فارسی را با خط زیبا بنویسند.این دوره که برای دانشجویان زبان فارسی و رشته‌های مرتبط و همچنین برای علاقه مندان زبان و فرهنگ ایرانی پیش بینی شده بود، با استقبال گرم روبرو شد و در طی ۴ روز ظرفیت ثبت نام تکمیل گردید. به دلیل ثبت نام ۴۰ نفر از علاقه مندان برای گذراندن این دوره، این افراد به سه گروه تقسیم شده و زیر نظر استاد ایرانی، آقای مجید سنایی به فراگیری خط تحریری فارسی پرداختند.
آسیب‌شناسی زبان فارسی:
۱. کمبود استاد ایرانی زبان فارسی در مناطق روسیه.
۲. فقدان منابع کافی اطلاعاتی و علمی
۳.کمبود منابع مناسب آموزشی و کمک آموزشی و عدم ارائه امکانات تکنولوژیکی روز در زبان فارسی
۴. ریزش تعداد دانشجویان زبان فارسی در بعضی از دانشگاه‌ها به دلیل نگرانی آنها از یافتن شغل
راهکارها:
۱. اعطای سهمیه بیشتر فرصت مطالعاتی به استادان جوان زبان فارسی و دانشجویان مقاطع ارشد و دکترای زبان فارسی
۲. برنامه‌ریزی برای تربیت استادان بومی زبان فارسی
۳. استمرار در برگزاری اردوهای آموزشی و فرهنگی(به ایران) برای دانشجویان و دانش‌آموزان
۴. برگزاری دوره‌های ویژه TTC برای معلمان و استادان زبان فارسی روسی
۵. ارسال منابع جدید زبان و ادبیات فارسی به دانشگاه‌ها و منابع کمک آموزشی به مدارس زبان فارسی
۶. بهره‌گیری از ظرفیت مرکز زبان فارسی رایزنی در گسترش زبان فارسی
۷. اجرای برنامه راهبردی گسترش زبان فارسی در روسیه
۸. بررسی و آسیب‌شناسی روشهای رایج آموزش زبان فارسی در دانشگاههای روسیه و کلاسهای آزاد آموزش زبان فارسی در رایزنی فرهنگی
۹. شناسایی افراد نخبه و معرفی به رایزنی و بنیاد، جهت سرمایه گذاری ویژه
۱۰. به کارگیری موقت دانشجویان و فارع التحصیلان رشته زبان فارسی در برنامه‌های مختلف نمایندگی
* برگرفته از شناختنامه زبان فارسی؛ تهیه شده در معاونت بین الملل بنیاد سعدی
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر میشود.
