مرکز فرهنگی و بینالملل شهر کتاب در زمان برگزاری درسگفتارهایی دربارهی سنایی که روزهای چهارشنبه در شهر کتاب برقرار است و تا مهر ۱۳۹۷ ادامه مییابد، در نظر دارد که از سناییشناسان برجستهی غیرایرانی تجلیل کند و همایشهایی را در معرفی بیشتر سنایی در دانشگاهها و مراکز فرهنگی کشورهای دیگر برگزار نماید. همایش سنایی و بزرگداشت یوهانس پیتر دوبروین (ایرانشناس و سناییشناس برجستهی هلندی) روز جمعه ۱۹ آبان برابر با دهم نوامبر ۲۰۱۷ در دانشگاه لایدن هلند با حضور ایرانشناسان هلندی و علاقهمندان به فرهنگ ایران و زبان و ادبیات فارسی برگزار شد و از ایران دکتر محمدجعفر یاحقی، مهدی فیروزان و علیاصغر محمدخانی حضور داشتند. این همایش به همت مرکز فرهنگی و بینالملل شهر کتاب، دانشگاه لایدن هلند و با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد برگزارشد
درابتدای مراسم دکتراصغرسیدغراب استاد دانشگاه لایدن به همکاریهای بیست ساله خود با پروفسوردوبروین اشاره کرد وکارنامه علمی و فرهنگی ایشان را تحلیل و بررسی کرد وی سخنان خود را با شعری آغاز کرد و گفت:
گر عشق نبودی و غم عشق نبودی
چندان سخن نغز که گفتی، که شنودی؟
ور باد نبودی که سر زلف ربودی
رخساره معشوق به عاشق که نمودی؟
این برگردان تازه از گلستان بر تمامی ترجمههای پیشین زبان هلندی و با اندکی اغراق حتی بر ترجمههای آن به زبانهای انگلیسی و آلمانی و فرانسه ارجحیت دارد. مترجم به متن گلستان وفادار مانده و جابهجا آهنگ موزون جملهها و سجع المتکلمین در گوش خواننده ترنم و آوایی بس دلپذیر و نادر دارد. استاد دوبروین باتردستی و تجربه و شناخت ژرف بداعت و بلاغت استاد سخن را تا آنجا که امکان داشته و از مفهوم نمیکاسته به هلندی پژواک داده است. او در ترجمه اشعار گلستان نیز با در نظر گرفتن قافیه آنها را به شکل ساده و زیبا و دلپسندی به هلندی منظوم آوردهاست. همچنین با مقدمهای بلند در شرح قالبها و سبکها و دورههای شعر فارسی و نیز با تقسیم کتاب به 9 فصل و پرداختن به یکی از دورهها یا سبکهای شعر فارسی در هر فصل،مجموعهای بس متنوع و دوست داشتنی به هلندیزبانان ارائه داده است.
سپس علیاصغر محمدخانی، معاون فرهنگی وبین الملل شهرکتاب برنامههایی که در ده سال گذشته درباره بزرگان ادب فارسی درشهرکتاب برگزار شده را شرح داد و امسال را سال سنایی نامید و اظهار داشت: به همین مناسبت، درس گفتارهایی درباره سنایی به مدت یک سال در تهران برگزار میشود و همچنین همایشهایی در دیگرکشورها همراه با تجلیل از سناییپژوهان که نخستین جلسه از این همایشها درلایدن هلند برگزار میشود و نیز تجلیل از پروفسور دوبروین که به حق برجستهترین سنایی پژوه عصر حاضر است.
محمدخانی افزود: سنایی از شاعران و عارفان مهم و تاثیرگذار ادب فارسی و فرهنگ اسلامی است و در شعر سیاسی و اجتماعی نیزجایگاه مهمی دارد
وی به کارنامه سنایی پژوهی درایران ودیگرکشورها اشاره کرد و گفت: کارنامه سنایی پژوهی چندان پربرگوبار نیست و باآنکه دانشمندان و محققانی درطول هفتادسال گذشته درباره سنایی کارکردهاند و آثاری منتشرشده است اما مسائل بسیاری درباره زندگی و آثارسنایی هست که نیاز به پژوهش و پرتوافشانی دارد تا زوایای مختلف زندگی، آرا و آثار او روشن ترشود
محمدخانی بیان کرد: سنایی نقطه تلاقی دو سنت ادبی است که یکی به حکمت و اندرزگرایش دارد و دیگری به تغزل و شادخواری. سنایی نخستین شاعری است که به صورت گسترده دو ساحت فرهنگی ودو جلوه معنوی اسلام رادرشعرش درهم آمیخت: اسلام شریعت و اسلام طریقت را.
وی به کتاب «از شرع و شاعری» پروفسور دوبروین درباره سنایی اشاره کرد و گفت: دوبروین از شصت سال پیش کار درباره سنایی را آغاز کرد و سالها منابع اصلی بررسیده و با متد غربی و با بهرهگیری از دیگر پژوهشهای غربیها کاری ارزشمند پدیدآورده است که برای شناخت سنایی اهمیت فراوانی دارد. کتاب «از شرع و شاعری» دوبروین که به فارسی با عنوان «حکیم اقلیم عشق» منتشرشده است، از نظر گستردگی دامنه کار، نکتهبینی، تازهجویی و بهویژه شیوه پژوهش و وسعت منابع و مآخذ بر بسیاری از کارهای همانند که در زمینه زبان و ادبیات فارسی و تاریخ و فرهنگ ایران صورت گرفته است، برتری دارد. این کتاب دریچه جدیدی را برای سناییپژوهان و علاقهمندان شعرفارسی میگشاید و نکات بدیعی را مطرح میسازد.
محمدخانی در ادامه صحبتهایش گفت: دوبروین با کتاب «از شرع و شاعری» کوشیده است تاریخ زندگی و شاعری سنایی را بازسازی کند، سیر تحول او را پیگیری نماید و رهیافتهایی برای درک بهتر شعر اندرزی او بیابد. یکی از درونمایههای اصلی این کتاب، جستجو برای یافتن جایگاه حقیقی سنایی در نقاط پیوند مذهب و ادبیات بودهاست. این موضوع نه تنها در تفسیر شعر سنایی، بلکه در مطالعه شعر فارسی به طور کلی حائز اهمیتی چشمگیر است. اگر بتوان ماهیت واقعی آفریدههای این شاعر متقدم و پرتاثیر را شناخت، میتوان از آن به عنوان پایه پژوهش درباره کسانی که از او تاثیرپ ذیرفتهاند، بهره جست. دوبروین در این اثر کوشیده است با بررسی زندگی سنایی این پرسش را پاسخ دهد
وی افزود: آثار سنایی را باید تجلیگاه گسترهی وسیعتری از مفاهیم مذهبی دانست، به گونهای که نمیتوان آنها را در زیر عنوان تصوف یا زهد جایداد. این آثار به سنت شریعت اسلامی تعلق دارند که همهی افراد جامعه در آن شریک هستند. سنایی در مقام شاعری اندرزی سهم بزرگی در آفرینش زبانی نمادین برای بیان این مفاهیم دارد و این زبان، خود، یکی از ویژگیهای مشخص فرهنگ اسلامی- ایرانی شدهاست.
بعد از سخنان محمدخانی، کوشیارپارسی، استاد دانشگاه لایدن، به آثاری که دوبروین ازشعر معاصر فارسی به هلندی ترجمه کرده است، سخن گفت و ویژگیهای ترجمه آثار دوبروین از اشعار فروغ فرخزاد ، احمدشاملو، سهراب سپهری، هوشنگ ابتهاج، منوچهر آتشی و دیگر شاعران معاصر را برشمرد و به شعرهای اشاره کرد که دوبروین به هلندی سروده است و کوشیار آنها را به فارسی ترجمه کرده است و این اشعار قدرت شاعری او را نشان میدهد و به این شعر دوبروین اشاره کرد:
به انتظار چهام؟
پایان یادوارهها،
همهی چیزهای خرد خاکستری
که تنها خود میدانم،
همآن که به زودی از یاد خواهند برد
برای همیشه.
در این مراسم محمدجعفر یاحقی از آشنایی خود با دوبروین در سی سال پیش گفت و عنوان کرد: از جایگاه آثار دوبروین درباره شعر عرفانی فارسی، سنایی و غزل فارسی درمیان شرق شناسان و ایرانشناسان سخن گفت. یاحقی به ضرورت تصحیح مجدد حدیقهالحقیقه سنایی اشاره کرد و گفت: یکی از استادانی که بخوبی میتواند این اثر را تصحیح کند پروفسور دوبروین است که هم شناخت دقیق از نسخههای این اثر دارد و هم به ریزهکاریهای حدیقه وقوف دارد و دوبروین ده سال پیش به وی قول داده بود که این کار را انجام دهد اما متاسفانه به علت بیماری نتوانسته این کار را دنبال نماید و هم اکنون نسخه هارا دراختیار بنده و همادم دکترزرقانی قرارداده وما تصحیح کردهایم که درسال سنایی این اثرمنتشرمیشود.
سپس مهدی فیروزان، مدیرعامل شهرکتاب به مسئله صلح و دوستی در ادبیات فارسی و ادبیات جهانی اشاره کرد و گفت: پروفسور دوبروین با شناخت دقیق از فرهنگ و سنت مسیحیت و همچنین فرهنگ اسلامی و ادبیات عرفانی نقش مهمی میتواند درگفتگوی فرهنگی میان شرق و غرب ایفا کند و امروز مشکل ما در جهان عدم درک دقیق مفاهیم از سوی افرادی است که از مفاهیم درک متفاوت دارند و این مسئله باعث پدید آمدن خشونت میشود.
پروفسور دوبروین نیز در این مراسم سخنرانی کرد و گفت: من بیشتر از اینها میخواهم در حوزه ادبیات فارسی کار کنم و خواهمکرد و غبطه میخورم که چرا تسلطم آنقدر نیست که بتوانم به فارسی مراتب تشکر خودم را اعلام کنم و مجبورم به زبان انگلیسی تن بدهم. از همکار دلسوز و عزیز خود که در این سالها همراهم بوده و در سختیها تنهایم نگذاشته تشکر فراوان دارم و تمام حمایتهایش را در این سالهای سخت ارج مینهم.
در این مراسم لوح تقدیر سیدعباس صالحی، وزیرفرهنگ و ارشاداسلامی، لوح تقدیر و نشان فرهنگی شهرکتاب و لوح تقدیر دانشگاه فردوسی مشهد به همراه هدایایی به پروفسوردوبروین اهداشد.