چهارشنبه، ۵ اردیبهشت ۱۴۰۳
ایبنا: لاله معرفت، برگزیده جایزه فتح‌الله مجتبایی بیان کرد: دانشجو وقتی می‌بیند داورانی متخصص کارش را می‌خوانند و با تعدادی کار دیگر مقایسه می‌کنند برایش خیلی غنیمت است. جایزه مجتبایی را به خاطر فراخوانی که استاد مجتبایی داده بودند، انگیزه‌های خودشان را عنوان کرده بودند و به‌خاطر جمعی که در کنار ایشان هستند، انتخاب کردم. در حقیقت شرکت در جایزه استاد مجتبایی برای من در حکم یک وظیفه و تعظیمی بود در برابر ایشان.
لاله معرفت، فارغ التحصیل رشته زبان و
ادبیات فارسی در مقطع دکتری از دانشگاه خوارزمی، نویسنده پایان‌نامه «نقش تقابل‌ها
در ساختار، بلاغت و زیباشناسی مثنوی» و برگزیده جایزه فتح‌الله مجتبایی در
گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: انتخاب
موضوع پایان‌نامه وقت زیادی از من گرفت و دغدغه‌های ما علاوه بر قابلیت و ارزش
موضوع، تازه‌گی و دوری از تکرار بود، در مطالعات قبلی‌ام، تأثیر بلاغی «تقابل» در
برخی متون توجه مرا به خود جلب کرده بود.
او ادامه داد: «تقابل»، یکی از فصول مشترک فقه‌اللغه،
فلسفه، منطق، کلام، بلاغت و زیبایی‌شناسی و زبانشناسی است. این اصطلاح مسیری پر
فراز و نشیب را از یونان به ایران و سرزمین‌های عرب و از آنجا به غرب پیموده و
دستخوش دگرگونیهایی در تعریف و انواع آن شده، بلاغت و زیبایی‌شناسی سخن از راه تقابل
حاصل می‌شود و می‌توان تقابل را به عنوان ابزاری برای کشف اسرار متن به کار برد.
این محقق دربیان دلیل انتخاب مولانا برای پژوهش خود
عنوان کرد: یافتن بستری مناسب در متون، که ظرفیت مطالعة این عنصر ادبی را داشته
باشد، خود دقتی دیگر نیاز داشت. بارها از استاد شفیعی شنیده بودم کارهایی که در
حوزه بلاغت و زیبایی‌شناسی مثنوی مولانا شده بسیار ناچیز است. ایشان در کتاب رستاخیز
کلمات اشاره کرده‌اند: «صدها مسأله جدید در حوزه هنرسازه‌ها می‌توان در شعر مولانا
کشف کرد»! خب، این سؤال همیشه در ذهن من بود که چرا طیف مخاطبان مثنوی تا این
اندازه گسترده است در حالی‌که شاعران دیگری هم همین معانی را آورده‌اند.
او ادامه داد: دغدغه پژوهشگران مثنوی بیشتر این بوده که
مولوی «چه می‌گوید» و اینکه «چگونه می‌گوید» به دلیل انبوه معانی بلندش پنهان
مانده است. این رساله با عنوان «نقش تقابل در ساختار، بلاغت و زیبایی‌شناسی مثنوی»
در پی یافتن یکی از این عناصر بلاغی- هنری و پنهانی‌های آن شکل گرفت. سپس دامنة بسامدی
این کار را به دفتر اوّل و دوم مثنوی محدود کردیم تا گرفتار برخی عناوین بیانت‌ها
و موضوعهای عظیم با حاصلی ناچیز نشویم.
در برابر استاد پورنامداریان نمی‌شود حرف بی‌اساس زد
معرفت در رابطه با همکاری خود با دکتر تقی پورنامداریان
به عنوان استاد راهنمای خود اظهار کرد: استاد راهنمای من بیش ازین در جامعه علمی
شناخته شده هستند که نیاز باشد در موردشان چیزی بگویم. این خیلی مهم است که دانشجو
بتواند با استاد راهنمایش در مباحثه‌ها هم نظر باشد منظورم این است که در برابر
استاد پورنامداریان نمی‌شود حرف بی‌اساس زد و من کاملاً به این که باید هر حرفی
مستند باشد معتقدم. ایشان سخت‌گیرند و به نظر من هم سهل‌گیری آفت پژوهش است. ایشان
کمترین بخلی در ارائه دانش خود ندارند. معلم بودنشان به معنای واقعی ، مثال زدنی
است.
معرفت درباره میزان و چگونگی دسترسی به منابع برای انجام
پژوهش خود بیان کرد: منابع غیرفارسی گاه به سختی بدست می‌آمد، از میان آنها چند
منبع عربی و یک انگلیسی بود که در نمایشگاه کتاب هم یافت نشد ولی به وسیله دوستی
در عراق و دوستی در لندن تهیه کردم، به هر حال دیدن منابع چه سخت چه آسان ابتدایی‌ترین
کار یک پژوهش است و خب حتماً زحمت دارد. حتی برخی منابعی که زمان زیادی برای پیدا
کردنش صرف کردم بعد متوجه شدم آنچه فکر می‌کردم نیست و استفاده‌ای در پایان نامه‌ام
از آن نکردم اما دیدنش واجب بود. محقق باید به منابع کارش اِشراف داشته باشد.
این پژوهشگر در پاسخ به اینکه جایزه دکتر مجتبایی
و امثال آن تاثیرگذار است یا خیر؟ گفت: مگر می‌شود که بی اثر باشد! دانشجو وقتی می‌بیند
داورانی متخصص کارش را می‌خوانند و با تعدادی کار دیگر مقایسه می‌کنند برایش خیلی غنیمت
است. اینکه چرا جایزه مجتبایی، سؤال بسیار خوبی است. در جایزه‌های قبلی شرکت نکرده
بودم، به طور خاص این جایزه را انتخاب کردم به خاطر فراخوانی که استاد مجتبایی
داده بودند و انگیزه‌های خودشان را عنوان کرده بودند و به خاطر جمعی که در کنار ایشان
هستند. در حقیقت شرکت در جایزه استاد مجتبایی برای من در حکم یک وظیفه بود. شرکت
در جایزه استاد مجتبایی برای من تعظیمی بود در برابر ایشان.
وی در انتها به برخی دستاوردهای پایان‌نامه خود
اشاره کرد که به شرح زیر است:
۱- یافتن
هنرسازه‌ای در مثنوی که آن را «تقابل‌های همجوار» نامیدیم و نشان دادیم این
هنرسازه علاوه بر جنبه نحوی و تأثیر زیبایی‌شناسانه توانسته در جهت القای غرض
مولانا تأثیری روانشناسانه بر مخاطب ببخشد.
۲- مقایسه
بینامتنی تقابل‌های مثنوی که نشان داد مولانا واژه‌های متقابل را در محور همنشینی
به گونه‌ای قرار می‌دهد که با ایجاد سایه‌روشن‌های معنایی، دیگرعناصر بیت را پویا
می‌سازد؛ در حالی که این تقابل‌ها در آثارِ همسانِ مثنوی، خنثی و غیرنقشمندند.
۳- تهیه فرهنگ‌واره‌ای
از تقابل‌های خاصّ مثنوی که تاکنون مغفول مانده بود.
۴- تبیین برخی
معانی دشوار با تأمل در تقابل‌های متن و انتخاب و ترجیح ضبط برتر نسخه‌ها با دقت
در تقابل‌ها
۵- فراهم آوردن
الگوهای تقابلی مثنوی، به عنوان یک پدیده سبک‌شناسانه که ما را به اندیشه و شعر
مولوی بیش از پیش نزدیک می‌کند.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
