ترجمه بوطیقای ارسطو به بازار نشر آمد

مهر:  کتاب «شاعری (بوطیقا)» اثر ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی به تازگی با ترجمه رضا شیرمرد توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.

این کتاب به طور مستقیم از زبان یونانی به فارسی برگردانده شده و به همراه متن فارسی فصول آن، متن یونانی کتاب نیز چاپ شده است. علاوه بر متن «بوطیقا»، فرهنگ اساطیر و اسامی یونانی نیز همراه با این کتاب به چاپ رسیده است.

علی‌رغم این که ارسطو به مدت دو قرن پس از مرگش در پسِ شکاکیت، رواقی‌گری و اپیکورگرایی فراموش شده بود، آثارش که عرصه‌هایی چون هستی، حقیقت و اخلاق را با ابزار علمی و فلسفه و منطق را شامل می‌شدند، دوباره ویرایش و مورد توجه قرار گرفتند. ارسطو فیلسوفی عقل‌گرا و از خانواده‌ای ثروتمند بوده که در جهان پر از اندیشه‌های ناب و بین اندیشمندان برتر زمانه زندگی کرد. این اندیشمند یونانی معتقد بود انسان، تشنه دانایی است و همه انسان‌ها توانایی دانش‌اندوزی را دارند. از نظر او شناسنامه هر انسان، ذهن او است.

گروهی از پژوهشگران تاریخی معتقدند شاید فقط یک‌پنجم آثار ارسطو به نسل‌های بعدی رسیده باشد. یکی از مهم‌ترین آثاری که از او به جا مانده، کتاب «شاعری» است که به نام «بوطیقا» آن را می‌شناسیم. ارسطو در این کتاب در جستجوی ارائه تفسیری دقیق از انواع شعر و ساختار و اجزای شعر والا است. ارسطو شعر را ابزار تقلید برای نمایش یا بازنمایی زندگی به واسطه شخصیت، احساس و کنش می‌داند.

واژه تقلید اشاره به ارتباط میان تصویر و واقعیت آن می‌کند و نظریه‌پردازان معاصر این مفهوم را واکاویده‌اند و راه به دیدگاه‌های نوینی برده‌اند؛ از جمله متیو پتلسکی. تقلید یکی از قدیمی‌ترین و پایه‌ای‌ترین واژگان در وادی تئوری ادبی و هنری است و به دیدگاه مخاطب درباره پدیدارهای هنر و ادبیات، چارچوب می‌بخشد. کتاب «شاعری» تاثیرگذارترین اثر دنیای کلاسیک در حیطه نقد ادبی است و در کنار «جمهوریت» اثر افلاطون نخستین سرچشمه مفهوم تقلید محسوب می‌شود؛ اگرچه موضوع اصلی ارسطو در «شاعری» تراژدی است، پرسش‌هایی اساسی و عمیق درباره پدیدار تقلید مطرح می‌کند و در واقع اصلاحیه‌ای است بر نظریات افلاطون در باب تقلید.

عناوین این کتاب عبارت‌اند از: گاهشمار، مقدمه مترجم، منابع مترجم در مقدمه و فرهنگ اساطیر و اسامی یونانی، شاعری، فرهنگ اساطیر و اسامی یونانی به همراه تلفظ صحیح یونانی.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

به نظر می‌رسد که شعر دارای دو سرچشمه طبیعی است. تقلید از دوران کودکی در انسان خود می‌نماید. آنچه بشر را از حیوانات دیگر متمایز می‌کند این است که بشر مقلدترین موجود جهان است و نخستین انگاره‌هایش را به یاری تقلید کسب می‌کند. جدای از این دستاورد، همچنین تقلید مایه لذت انسان است. شاید بر این مدعا تجارب عملی ماست: آنچه پیش روی ما رخ می‌دهد و خاطرمان را می‌رنجاند، مثلاً تماشای صورت حیوانات پست یا مردار، وقتی در چارچوبی زیبا تصویر شود لذت‌بخش خواهد بود. این لذتِ حاصل از دانش‌اندوزی نه‌تنها موجب خرسندی فلاسفه است،‌ بلکه برای مردم عادی نیز التذاذ به ارمغان می‌آورد، اگرچه مردم عادی سهم کمتری از این لذت می‌برند. لذت برآمده از تماشای این تصاویر ریشه در این واقعیت دارد که تماشاگر در حین تماشا آغاز به ادراک و مکاشفه چیستی آن‌ها می‌کند و چندوچون آن‌ها را کالبد می‌شکافد. به همین دلیل اگر فردی «اصل» چیزی را پیش‌تر ندیده باشد، «تصویرِ» آن‌چیز به مثابه نتیجه فرایند تقلید موجبات لذت او را فراهم نخواهد آورد، بلکه التذاذ او ریشه در عوامل دیگری مانند پرداختِ هنرمندانه، رنگ‌پردازی و از این قبیل خواهد داشت.

پس تقلید در نهاد ما امری طبیعی است، درست مانند ذوقِ خلقِ هارمونی و ریتم (بدیهی است که اوزان زیرمجموعه ریتم هستند). و اشخاص نسبت به استعدادهای ویژه‌شان به‌تدریج به این موهبت تکامل بخشیدند،‌ به بداهه‌پردازی جسورانه دست زدند تا این‌که شعر متولد شد.

سپس به تبع تشخص شاعران، شعر دو مسیر متفاوت را در پیش گرفت. صاحبان طبع بلند کردار نیک و نیک‌کرداران را در شعرشان باز می‌تابیدند،‌ مادامی که فرومایگانْ فرودستان را در شعرشان انعکاس می‌دادند و از رفتار آن‌ها تقلید می‌کردند. در ابتدا گروه دوم اشعاری با محتوای توهین‌آمیز و انتقادی می‌نوشتند و گروه نخست به نگارش اشعاری در رثای خدایان و ستایش اشخاص مشهور می‌پرداختند. پیش از اُمیروس حتی یک شاعر را نمی‌توانیم نام ببریم که چنین اشعاری از خود به جا گذاشته باشد، اگرچه دور از منطق نیست که بگوییم شاعران متعددی به خلق شعر همت می‌گمارند.

این کتاب با ۲۲۳ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۳۲ هزار تومان منتشر شده است.