سه شنبه، ۲۸ فروردین ۱۴۰۳
کتاب «درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق» نوشته دکتر سروش دباغ با حضور دکتر شهین اعوانی و دکتر رضا اکبری در محل خبرگزاری مهر نقد و بررسی شد.
دکتر سروش دباغ، نویسنده کتاب، در این میزگرد که در روز سه‌شنبه، 29 مهر 1388 برگزار شد با اشاره به انگیزه‌ها و دلایل خود جهت انتشار این کتاب گفت: همان‌طور که می‌دانید رشته فلسفه اخلاق، رشته‌ای نوپا در ایران محسوب می‌شود. من با توجه به تحصیلاتم که در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفه زبان در شاخه تحلیلی بوده، همواره می‌دیدم که جای چنین کتاب‌هایی خالی است.
وی کمبود منابع در حوزه فلسفه اخلاق را یادآور شد و افزود: قدم اول در این باره انتخاب متن‌های خوبی برای ترجمه به فارسی است. هم‌چنین صورت‌بندی دعاوی در این حوزه مهم است و چاپ درسگفتارها هم می‌تواند در بومی‌سازی مباحث مطرح در این حوزه مفید باشد. پس از آن است که می‌توانیم از این مباحث در پرداختن به مسایل خودمان مدد بگیریم.
عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران این کتاب را حاصل یکی از درسگفتارهای خود در انجمن حکمت و فلسفه عنوان کرد که پس از تنظیم و ویرایش به شکل کنونی مننتشر و لیستی از منابع مفید نیز به آن افزوده شده است: من در این‌جا بنا داشتم در دو حوزه فرااخلاق و اخلاق هنجاری تقریری به دست بدهم بدون آن‌که موضع خودم را طرح کنم. هم چنین سعی داشته‌ام نیم‌نگاهی به منابع فارسی هم داشته باشم و در جهت حفظ سنت‌های موجود، به تألیفات و ترجمه‌های خوب هم ارجاع دهم.
نویسنده کتاب «درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق» با اشاره به این‌که این کتاب درسگفتار است سخنانش را این‌گونه به پایان برد: برخی از اقتضائات گفتاری در این کتاب حفظ شده است. اگر متن نوشتاری بود قاعدتاً به این صورت منتشر نمی‌شد. من در این کتاب سعی کرده‌ام به مهم‌ترین مباحث دو حوزه فرااخلاق و اخلاق هنجاری بپردازم و اگر فرصت باشد کارهایی در حوزه اخلاق پزشکی و اخلاق کاربردی هم منتشر خواهم کرد.
پس از سروش دباغ، دیگر عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، دکتر شهین اعوانی سخنانش را با توضیح چگونگی درسگفتارها در کشوری چون آلمان آغاز کرد و گفت: در درسگفتارهایی که در آلمان ارائه می‌شود استاد خودش متنی را تهیه می‌کند و منابع مرتبط را هم مشخص می‌کند. وی این متن را در کلاس ارائه می‌کند و در نهایت تجربه این کلاس را به متن اولیه اضافه و ارائه می‌کند.
اعوانی با مفید خواندن کتاب «درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق» برای دانشجویان افزود: متأسفانه اما این کار نمی‌تواند ماندگار باشد. مطالبی که در کتاب مطرح شده بیشتر توصیفی است و ایشان خودشان به داوری نمی‌پردازند. مثلاً ایشان می‌گویند مردان عدالت‌محورند و زنان مراقبه‌محور. اما مبنای این نظر چیست؟ ایشان در این قسمت اصلاً نظر خودشان را نمی‌گویند.
مثال دیگری که اعوانی از کتاب ذکر می‌کند این است که چون زنان نمی‌توانند مدرک کلیات باشند پس نمی‌توانند فلسفه‌ورزی کنند و نقد خود را این‌گونه بیان می‌کند که مُدرِک کلیات بودن مربوط به فرااخلاق است اما در این‌جا آن را وارد بحث اخلاق هنجاری کرده‌اند. مبحث دیگری که ایشان به آن نمی‌پردازند این پرسش است که «اخلاق عدالت‌محور مردان، ذاتی است یا اکتسابی؟». اگر اکتسابی باشد که باید گفت این مردان در دامان همین زنان مراقبه‌محور رشد کرده‌اند. در جایی دیگر هم وقتی از وظیفه‌گرایی سخن می‌گویند خوب توانسته‌اند موضوع را شرح دهند اما کانت در این بخش خیلی کم‌رنگ است.
در ادامه دکتر رضا اکبری، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق بحث خود را درباره این کتاب با برشمردن نقاط مثبت آن آغاز کرد و گفت: پوشش خوب مباحث، تنظیم روان مباحث به نحوی که خسته‌کننده نباشند، استفاده از منابع دست اول، فهرست اصطلاحات و معادل‌سازی خوب، طرح برخی مباحث جدید نظیر «اوصاف اخلاقی ستبر» و «اوصاف اخلاقی سبک»، داشتن نمایه، منابع معرفی شده در کتاب و طرح پرسش‌هایی که ممکن است به ذهن مخاطب برسد و در ادامه پاسخ دادن به آن‌ها از نکات مثبت این کتاب است.
وی سپس به بیان نکاتی پرداخت که می‌تواند در ویراست‌های بعدی مورد استفاده قرار گیرد: درسگفتارها مخاطب عام دارند. بنابراین مقدم داشتن اخلاق هنجاری بر فرااخلاق به لحاظ تعلیمی برای افرادی که مواجهه‌ای اولیه با بحث‌های اخلاقی دارند مفیدتر و بهتر است. افزودن بخشی به عنوان سؤال و جواب، یا فعالیت‌ها که افراد به کمک آن‌ها بتوانند به فعالیت‌های میدانی در رابطه با موضوعات اخلاقی بپردازند و پرداختن به مباحث فیلسوفان مسلمان در حوزه اخلاق نیز می‌تواند مفید باشد.
اکبری با بیان مثال‌هایی درباره موضوعات اخلاقی در سنت قدیم ایرانی- اسلامی سخنانش را این‌گونه به پایان برد که چون این کتاب در واقع درسگفتار است طبیعی است که جنبه‌های تحلیلی آن کم باشد.
در پایان دکتر سروش دباغ به ارائه توضیحاتی درباره برخی نکات طرح شده درباره کتاب پرداخت. وی باز تأکید کرد که به عمد در این کتاب اتخاذ موضع نکرده است و آن‌چه در این‌جا برایش مهم بوده تقریر اقوال دیگران بوده است: من نظراتم را در مقالاتم آورده‌ام و در این‌جا بیشتر کوشیده‌ام موضوعات مورد بحث را توصیف کنم. بنابراین مواردی که درباره اخلاق فمینیستی طرح شد در واقع مربوط به قائلان آن نظریات است و نه نظر شخصی من.
نویسنده کتاب «درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق» بر دو گونه فمینیسم سیاسی - اجتماعی و فلسفی انگشت نهاد و گفت: من قصد داشتم به فمینسم فلسفی بپردازم و نه نوع سیاسی و اجتماعی آن. از سوی دیگر باید توجه داشت که بحث نگاه زنانه در اواسط قرن بیستم بود که در حوزه اخلاق هم مطرح شد، هرچند پیش از این در سایر حوزه‌ها مورد توجه قرار گرفته بود. بنابراین چون گفتار غالب در طول تاریخ مردانه بوده شاید بتوان گفت که گویی نگاه زنانه به اخلاق مورد غفلت واقع شده است.
کتاب «درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق» نوشته سروش دباغ در 257 صفحه و با قیمت 4500 تومان در سال 1388 از سوی مؤسسه فرهنگی صراط منتشر شده است.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
