قربانیان عرفان‌های نوپدید

ایران: همایون همتی، فوق دکترای ادیان و عرفان از دانشگاه بیلفلد آلمان، در توضیح «عرفان‌های نوظهور» آن‌ها را «معنویت‌های بی‌خدا» خواند و دلیل پیدایش آن در اروپا را چنین ریشه‌یابی کرد: «بعد از جنگ‌های جهانی اول و دوم، جوامع اروپایی، از سویی در پی بحران‌زدگی شدید در اثر بیکاری، از دست دادن خانواده، فقر، یأس و پوچی و از سوی دیگر، به‌دلیل ناکارآمدی فرهنگ کلیسا و کساد آن، به پوچ‌گرایی (نیهیلیسم) گراییدند. در چنین شرایطی بود که عرفان‌های نوپدید ایجاد شد. پروفسور بارکر، جامعه‌شناس عرفان پژوه در یکی از کتاب‌های خود اعتراف کرده است که عرفان‌های نوپدید در واقع عرفان‌های سکولار هستند. او می‌‌گوید: پس از جنگ‌های جهانی بیش از ۸۶۰۰ فرقه شبه عرفانی در کشور امریکا ایجاد شد.» همتی افزود: بخشی از آسیب‌های روحی مردم در آن زمان با قرص‌ها و داروهای خلسه‌آور به آرامش ظاهری می‌رسید و با جعل عرفان‌ها سعی در جبران برخی دیگر از ضعف‌ها و آسیب‌های روانی مردم داشتند، اما بعدها به دلایل سیاسی و ارتباطاتی و جهانی‌سازی و دیگر عوامل، این عرفان‌های نوپدید به کشورهای مسلمان‌نشین هم سرازیر شد با این هدف که با فلج کردن اندیشه‌ها به مقابله با مذهب بی‌نقص شیعه بپردازند. این استاد دانشگاه معتقد است با ورود این عرفان‌ها به ایران بخصوص در میان دانشجویان، آسیب‌های جدی به فرهنگ و تفکر اسلامی وارد شد و تحریفاتی را به فرهنگ دینی مردم وارد کرد. امروزه بیش از 30 هزار مکتب عرفان‌نما، سعی دارند از راه‌های مختلف، شادی، امید و لذت دنیوی را مقصد نهایی انسان معرفی کنند.از جمله تحریفات وارد شده از طریق شبه‌عرفان‌ها به زندگی مردم که دکتر همتی از آن نام می‌برد، انقطاع از جامعه و گوشه‌گزینی در غار و بیابان و ترک وظایف معیشتی است که در دین اسلام برخلاف آن توصیه شده است. در عرفان حقیقی و اسلامی، تعهدورزی به خانواده و زندگی راه کمال انسانی معرفی می‌شود در حالی که به انقطاع از متاع ناچیز دنیا و عدم وابستگی به آن توصیه شده است.
دکتر همتی پادزهر عرفان‌های نوپدید را «عرفان اصیل اهل بیت(ع)» معرفی کرد: عرفانی که از سوی اهل بیت معصوم(ع) خداوند را به مردم معرفی می‌کند؛ نهج‌البلاغه، دعای کمیل، مناجات خمسه عشر و... معرفت‌های اصیل و غنی‌ای است که «تزکیه» را راه ارتباط با خداوند متعال و سرچشمه خیر و نیکی معرفی می‌کنند.

نسبیت‌گرایی در عرفان‌های نوپدید
همتی با هشدار درباره اینکه نباید از مبانی و مبادی شبه عرفان‌ها غافل شد، دلیل(NEWAGE) یا «نوپدید» نامیده شدن این عرفان‌ها را چنین عنوان کرد: این عرفان‌ها جایگاه خورشید را در روزهای مختلف و در برج‌های مختلف بررسی می‌کنند و معتقدند جهان از سال ۱۹۶۰م. وارد «برج دلو» شده است و بنا بر پیشگویی‌های نجومی، عصر دلو را عصر ثابت نبودن و نسبیت یافتن همه‌چیز می‌دانند. بنا بر این نگرش، آنان معتقدند حق و باطل، رذیلت و فضیلت و خوبی و بدی نزد هر کس متفاوت است و ملاک ثابتی برای شناخت آن وجود ندارد. از نظر عرفان‌های نوظهور عصر حاضر، عصر سیالیت ارزش‌ها است و از همینجا است که آنها به مباحثی وارد می‌شوند از این قبیل که آیا خداوندی هست یا خیر؟ قیامتی هست یا خیر؟ روحی هست یا خیر؟ و در نتیجه هر کس به «طریق هوس» خود، عقیده‌ای پیدا می‌کند. لذت‌گرایی، رفاه‌طلبی، شادی‌خواهی و فردگرایی نتیجه همین «نسبیت‌گرایی» است.

ویژگی‌های عرفان اصیل
همتی به تعریف «عرفان اصیل اسلامی» پرداخت و در این باره به تعریف ابن‌عربی و امام خمینی(ره) اشاره کرد: امام خمینی(ره) و ابن‌عربی عرفان را «علم بالله» می‌دانند. به عبارتی، عرفان اصیل شناخت شهودی (و نه عقلی) خداوند متعال از اسماء و آیات و افعال او است. در عرفان‌ اسلامی برگرفته از آموزه‌های اهل بیت(ع)، ذات خداوند شناخته‌شدنی نیست؛ اما نشانه‌ها و نعمت‌ها و اسماء خداوند را می‌توان با علم حضوری (به صورت شهودی) دید و صفات خداوند را شناخت و بدین طریق هر کس از طریق بندگی خالصانه و دوری از ارتکاب معاصی، با تزکیه جان، می‌تواند با چشم دل، خداوندگار خویش را در آیینه صفات و اسماء ببیند و پله پله به او نزدیک شود. همتی اعلام کرد در عرفان‌های نوپدید، هدف نهایی خداوند متعال نیست بلکه «انسان» و «لذت‌های او» محوریت دارد. معنویت تعریف شده توسط آنها، احساسات قابل لمس با حواس پنجگانه است؛ چرا که روح به‌عنوان بعدی از انسان تعریف نشده است؛ در نتیجه بالاترین خلسه روحانی انسان، در روابط جنسی تعریف می‌شود. به این اعتبار ۵ ویژگی مشترک عرفان‌های نوپدید را چنین می‌توان فهرست کرد:
۱. به خداوند اعتقادی ندارند بلکه به انرژی نامتعین بی‌شکل و بی‌رنگی در فضا اعتقاد دارند و سعی می‌کنند که با نماد‌ها، لباس‌های مخصوص، دارو‌ها و... به آن دست یابند؛
۲. اعتقاد به تناسخ به جای اعتقاد به قیامت و سرای آخرت؛
۳.معتقد به استفاده از جذابیت‌های جنسی و جسمی هستند؛
۴. نفی دین و معنویت به طور کلّی؛
۵. عرفان را برای نشاط، آرامش و لذت‌های جسمانی می‌خواهند.
همتی بر این نکته تأکید گذاشت که اکثر سران عرفان‌های نوپدید عضو محفل‌های مخفی فراماسونری هستند و با هدف تخریب ادیان و مذاهب در میان جوامع، علی‌الخصوص جوامع مسلمان وارد می‌شوند.
از نظر همتی، وجود این همه عرفان‌های نوپدید و دنیاگرا در جوامع امروز با همه کاستی‌ها و عیوب‌شان نشانگر این است که بشر آواره و پریشان غربی یا غرب‌زده در فطرت خود طلبی دارد و به‌دنبال معنویتی بواقع روحانی است و نیاز به پرستش و قدرتی ماورائی دارد. طبیعتاً اگر نیاز فطری بشر پاسخ درستی پیدا نکند، به انحراف می‌رود. بنابراین باید انسان را در بعد جسمانی و روحانی بدرستی شناخت و پاسخی از جنس عرفان اصیل به آن داد؛ وگرنه طبیعی است که بشر برای ارضای نیازهای فطری خویش به‌دنبال هر پاسخی حتی ناصحیح هم برود.
همتی در پایان سخنرانی خود «فهم و خوانش دشوار متون عرفانی اصیل» و «سخت پذیرفته شدن افراد از سوی استادان عرفان» را از جمله تقصیرهای ما در رابطه با جوانان دانست که راه آنان را به عرفان حقیقی مسدود می‌کند و در نتیجه پای آنان را به جلسات و حلقه‌های عرفانی کاذب باز می‌کند.