آینده روزنامه نگاری به کدام سمت می‌رود؟

ایران: از زمانی که روزنامه تنها راه اطلاع‌رسانی به مردم بود سال‌ها می‌گذرد و آگهی‌های تبلیغاتی هم به‌عنوان منبع اصلی درآمد روزنامه محسوب می‌شدند و در مجموع این صنعت توانست برای صدها سال به‌همین شکل به فعالیت‌های خود ادامه دهد. ولی با ظهور عصر تبلیغات دیجیتال و سپس رسانه‌های اجتماعی این فرآیند به‌طور کامل متحول شد تا آنجا که برای بسیاری این سؤال مطرح می‌شود که آینده روزنامه نگاری به کدام سمت می‌رود؟

چرایی کاهش محبوبیت رسانه‌های سنتی
اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی روزنامه‌ها رقابت گسترده‌ای را با یکدیگر دنبال می‌کردند تا با جذب مخاطبان بیشتر، درآمد بالاتری به‌دست آورند. رسیدن به اهداف بزرگ و قابل قبول برای یک روزنامه به این معنی بود که درآمدهای تبلیغاتی، هزینه‌های آنها را تأمین می‌کند و بهترین گزینه برای حمایت از روزنامه‌نگاری و این صنعت محسوب می‌شود.
اواخر این دهه و اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی شرایط اندکی تغییر کرد و روند نزولی موقعیت روزنامه‌ها در جامعه آغاز شد. ابزارهای دیجیتالی کم‌کم جایگزین رسانه‌های کاغذی شدند، شبکه‌های اجتماعی روی کار آمدند و درآمدهای تبلیغاتی برای رسانه‌های سنتی کاهش یافت. در این عصر تمرکز اصلی روی هدفگیری دقیق مخاطبان متمرکز شد و رسانه‌های مدرن سعی کردند از این طریق مخاطبان خود را بیشتر کنند. طولی نکشید که درآمد رسانه‌های کاغذی کاهش یافت و روایت اصلی این بود که وب به پادشاهی رسیده است تا روزنامه به پایان عمر خود نزدیک‌تر شود. آن زمان پیش‌بینی می‌شد هیچ شخصی تمایل به خواندن مقالات طولانی در روزنامه‌های کاغذی را ندارد و مردم ترجیح خواهند داد در رسانه‌های دیجیتال خبرهای کوتاه را به سرعت بخوانند. این اتفاق باعث شد روزنامه‌نگاری خود را با شرایط جدید تطبیق دهد. رسانه‌های کاغذی تحت فشار قرار گرفتند تا نسخه دیجیتال خود را هم تهیه کنند.
در سال ۲۰۱۲ میلادی اهمیت روزنامه‌نگاران و نویسندگان به نوعی کاهش یافته بود و بسیاری از روزنامه‌ها به‌دلیل بحران مالی مجبور به اخراج روزنامه نگاران شدند و مابقی افرادی که هنوز در این عرصه حضور داشتند برای تولید محتوای سریع‌تر، ارزان‌تر و بهتر تحت فشار بودند و تا سال ۲۰۱۷ میلادی فرآیند به این صورت دنبال شد و در این میان نشریات سعی کردند محتوای خود را طبق خواسته مخاطبان تولید کنند.
مدل جدید رسانه
با پایان دهه نخست هزاره سوم میلادی مدل‌های کسب درآمد مبتنی بر آگهی‌های تبلیغاتی به‌کار خود پایان دادند. گوگل و فیس‌بوک نگرانی‌های فراوانی را در این بازار ایجاد کردند و برای دلارهای این عرصه نقشه کشیدند تا خود را قوی‌تر کنند.
روزنامه‌ها برای آنکه بتوانند به حیات خود در بازار آگهی ادامه دهند، مجبور شدند با رسانه‌های دیجیتالی و آنلاین مقابله کنند که این اتفاق تقریباً غیرممکن بود و تنها در مواردی که روزنامه می‌توانست به‌صورت ویژه روی مخاطب تمرکز کند به مقدار اندکی آگهی دست پیدا می‌کرد که در مقابل درآمدهای قابل ملاحظه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال به چشم نمی‌آمد.
با این اتفاقات صنعت روزنامه‌نگاری سرانجام مشکلات خود را پذیرفت و تصمیم گرفت با شرایط جدید وفق پیدا کند. بر این اساس طی چند سال گذشته مدل فعالیت روزنامه‌ها با تغییرات اساسی مواجه شد و آنها در معرض چالش‌های جدید قرار گرفتند تا برای زنده ماندن راه جدید پیدا کنند. به هر حال، روزنامه‌ها هنوز بر این باورند که بسیاری از مردم برای شکل قدیمی خبررسانی ارزش قائل هستند و تمایل دارند برای در اختیار گرفتن آن، پول پرداخت کنند.
آینده پیش رو
«کار بِرنستِین» از بزرگترین روزنامه‌نگاران تاریخ که به کمک «باب وودوارد» باعث شد نیکسون رئیس جمهوری امریکا سقوط کند، زمانی توضیح داده بود که هدف واقعی روزنامه‌نگاری این است که «بهترین ویرایش قابل اطمینان اخبار و حقایق» را در اختیار مردم بگذارد. با وجود این هم‌اکنون که چندین دهه از زمان فعالیت او می‌گذرد این ارزش واقعی در صنعت روزنامه‌نگاری کمتر مشاهده می‌شود و همچنان بزرگان این صنعت معتقدند که روزنامه‌ها باید به همان سمت حرکت کنند.
این جریان عصر جدیدی را پیش روی روزنامه‌ها قرار داده است تا این رسانه به‌صورت بالقوه فرصت جدید برای ورود به عصر طلایی خود را در اختیار بگیرد. اعتماد جهانی همیشه در کمترین سطح قرار دارد و بواسطه فعالیت‌هایی که سیاستمداران انجام می‌دهند، اطمینان مردم به روزنامه‌ها هم کاهش پیدا می‌کند. نظام سرمایه‌داری، نهادهای فعال در عرصه دموکراسی، مراکز ترویج آزادی بیان و... نیز از جمله بخش‌هایی هستند که در طول سال‌های اخیر باعث شدند روزنامه‌ها از رسالت خود دور شوند. مردم عصر حاضر تشنه اطلاعات هستند و در این میان روزنامه‌ها همچنان می‌توانند یک ابزار قوی و قابل اعتماد برای آنها باشند. این مسأله نقش اصلی روزنامه‌ها برای آینده است. اگرچه انتشار اخبار در کم‌ترین زمان با بیشترین سرعت به ابزار اصلی رقابت تبدیل شده است، ولی باید توجه داشت که کسب اطمینان مخاطب در درجه اهمیت بالاتری قرار دارد. عموم مردم امروز تمایلی ندارند روزنامه‌هایی را در اختیار بگیرند که با جهت‌های خاص آنها را به یک سمت هدایت می‌کنند و در عوض مردم امروز هنگام مواجهه با انواع مختلف ابزارهای رسانه‌ای ترجیح می‌دهند به اخبار درست و غیرجعلی نزدیک شوند. به هرحال باید به خاطر داشت که ارزش روزنامه در عرصه عمومی همان اتفاقی است که آینده مالی آن را در سال‌های پیش‌رو تضمین می‌کند.