ایران: به امیرالمؤمنین بسیار متوسل بود و روزهای آخر حیات را به اتاقی میرفت که پنجرهاش رو به مضجع شریف ایشان باز میشد؛ البته پس از مرگش، کسی خواب دید که آن حضرت، او را در آغوش گرفتهاند، عنایات حضرت ثامن الحجج هم به او چنان بود که در مشهد مقیم میشود و «مفاتیح الجنان»ش را هم به بانوی آب و آیینه هدیه کرد اما در این میان، به حضرت سیدالشهدا عشق و علاقهای تام و تمام داشت و نوشتهاند که شبهای جمعه زیارت عاشورایش ترک نمیشد.
«شیخ عباس قمی» که حالا ۷۸ سال از درگذشتش میگذرد، افزون بر مفاتیح الجنان که حالا دهههاست در کنار قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و حتی نهج الفصاحه، میهمان خانه ایرانیها شده است، آثار برجسته دیگری نیز ازجمله «سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار»، «منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل»، «منازلالآخره»، «الکنی و الالقاب»، «هدیهالاحباب فی ذکر المعروفین بالکنی و الالقاب و الانساب»، «فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه»، «فیضالقدیر فیما یتعلق بحدیث الغدیر»، «بیت الاحزان فی مصائب سیده النسوان» و «تتمه المنتهی فی وقایع ایام الخلفاء» دارد. در این میان اما، «نَفَسُالمَهموم» خود حدیث دیگری است که شاید مرور آن در این روزهای سوگ و حزن آل رسول بد نباشد؛ اثری درباره حضرت اباعبداللهالحسین و البته به عربی. او انگیزه خود را جمعآوری مقتل مختصری با استفاده از روایات مورد اعتماد دانسته و این کار را نهایت آرزوی خود دانسته است. نام کتاب را اما از حدیثی فرموده امام صادق انتخاب کرده است: «نَفَسُ المَهمومِ لِظُلمِنا تَسبیحٌ وَ هَمُهُ لَنا عِبادَه وَ کتمانُ سِرّنا جِهادُ فی سَبیلِ اللهِ» که ایشان میفرمایند: نَفَس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود تسبیح است، اندوه بر ما عبادت است و کتمان و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست.
این اثر را که در سال ۱۳۳۵ قمری (۱۲۹۶ خورشیدی)، وقتی ۴۲ سال داشت، به رشته تحریر درآورده، یک مقدمه، پنج باب و یک خاتمه دارد. باب نخست، از شجاعت، علم، فصاحت، زهد، تواضع و عبادت امام حسین میگوید و ثواب گریستن در عزای امام حسین و لعن قاتلان وی را برمی شمرد. باب دوم اما مفصلترین بخش کتاب است که خود ۲۰ فصل دارد، وقایع بعد از بیعت کردن مردم با یزید تا شهادت امام حسین را نگاه میکند. باب سوم روایتکننده حوادث پس از شهادت امام سوم شیعیان است. باب چهارم حاوی رویدادهایی مانند گریستن آسمان، ناله فرشتگان و گریستن جنیان بعد از عاشوراست و باب پنجم درباره اهل بیت امام حسین و اسرای کربلاست. کتاب در نهایت با تشریح قیام توابین و قیام مختار پایان میپذیرد.
اگرچه پیش از نگارش این کتاب، آثار دیگری چون بحارالانوار مکتوب علامه مجلسی، مُثیرالاحزان اثر ابن نمای حلی، مُهیج الاحزان و مُثیرالاشجان نوشته سیدعبدالله شبر، لُهوف تألیف سید بن طاووس و مقتل ابومِخنف، مرجع و منبع مقتل خوانان بوده اما شیخ عباس قمی بابی تازه گشود تا آنجا که همین اثر، توسط میرزا ابوالحسن شعرانی با عنوان «دمعالسجوم فی ترجمه نفس المهموم» و محمدباقر کمرهای با نام «رموزالشهاده» ترجمه و بوسیله سیدعلی کاشفی خوانساری تلخیص شده است.
حالا که در این نوشتار، قدرشناسی محدث قمی نسبت به ساحت خامس آل عبا به اشاره رفت، شاید بد نباشد ذکر شود که اخیراً نوادگان آن مرحوم، آقایان حسین و عباس محدثزاده، در اقدامی فرهنگی، گذرنامه وی را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هدیه کردند که تصویری از سالهای آخر حیات پربرکت آن مرحوم است. این گذرنامه، بیشتر از آن رو اهمیت دارد که تا به امروز، تنها یک عکس از شیخ قمی در دسترس بود که تقریباً معروف و مشهور است اما با در اختیار قرار گرفتن این سند، عکسی دیده نشده از او، برای نخستین بار انتشار مییابد.