ایران: این روزها که همه از گسترش شبکههای اجتماعی و به تبع آن
بمباران اطلاعاتی، گرانی کتاب و کاغذ و کم رمق شدن نویسندگان خوب، گله میکنند،
هنوز هستند کسانی که اطلاعات خود را از منابع معتبرتری همچون کتابها تأمین میکنند.
از این رو به سراغ برخی ناشران حوزه اندیشه و کتابفروشیهای میدان انقلاب رفتیم تا
از آنها در خصوص کتابهای پرفروششان در ۶ ماه اول سال بپرسیم. البته هدف ما صرفاً رسیدن به چند عنوان
کتاب نبود بلکه در پس این پرسش و پاسخها کوشیدیم دریابیم که مردم بیشتر بهکتابهای
ترجمهای اقبال نشان میدهند یا تألیفی؟ و چرا؟ و دوم اینکه، چه موضوعاتی در حوزه
اندیشه این روزها بیشتر مخاطب دارد؟
از فلسفه زندگی تا اقتصاد سیاسی
مهرداد فتحی، فروشنده کتابفروشی انتشارات پیشگام،
کتاب «جز از کل» اثر استیو تولتز، ترجمه پیمان خاکسار از انتشارات چشمه را از جمله
کتابهای پر فروش حوزه اندیشه معرفی میکند. وقتی از او در مورد اینکه مردم به چه
موضوعاتی بیشتر اقبال نشان میدهند، پرسیدیم، عنوان کرد که بیشتر موضوعاتی که در ژانر
«فلسفه زندگی» نوشته میشود، این روزها بیشتر مخاطب دارد.
سینا پورپیران، فروشنده کتابفروشی انتشارات نیل، در پاسخ
به این پرسش که مخاطبان کتابهای حوزه اندیشه بیشتر چه کتابهایی از شما جویا میشوند
به خبرنگار «ایران» گفت: «مردم بیشتر به کتابهای ترجمه و چاپهای دوم و سوم اقبال نشان
میدهند و یکی از علل این امر گرانی کتاب است. از این رو، مردم ترجیح میدهند
کتابی بخرند که سه یا چهار چاپ از آن گذشته باشد و به تعبیری، امتحانش را پس داده
باشد و مطمئن باشند که کتاب خوبی میخرند.»
وی در خصوص اینکه مردم بیشتر چه موضوعاتی را در حوزه
اندیشه دنبال میکنند، گفت: «اینکه مردم چطور زندگی میکنند، بر نوع انتخابهایشان برای
خواندن کتاب و ذائقه مطالعهشان تأثیر میگذارد اگر خیلی تحت فشار باشند، طبیعتاً
به سمت کتابهایی میروند که آنها را آرام کند و اقتضای این روزهای جامعه ما نیز کتابهایی
است که به افراد آرامش میدهد.»
مصطفی یاوری، فروشنده انتشارات آگاه کتاب «اخلاق
بازجویی» اثر مایکل اسکرکر، ترجمه افشین خاکباز از انتشارات فرهنگ نشر نو، کتاب
«در جستوجوی طبیعت» اثر ادوارد ویلسون، ترجمه کاوه فیضالهی از انتشارات نشر نو و
کتاب «فلسفه زندگی» اثر کریستوفر همیلتون، ترجمه میثم محمدامینی از انتشارات فرهنگ
نشر نو را از دیگر کتابهای پرفروش امسال برشمرد.
گفتنی است که هر سه کتابفروشی پرفروشترین اثر خود را
کتاب «انسان خردمند؛ تاریخ مختصر بشر» اثر یووال نوح هراری، ترجمه نیک گرگین،
ویراستاری محمدرضا جعفری و زهرا عالی از نشر نو عنوان کردند.
اقبال به کتابهای ترجمهای
در ادامه، سری هم به ناشران حوزه اندیشه زدیم؛ اکبر
قنبری، مدیرمسئول انتشارات نگاه معاصر، کتاب «دارندگی در بسندگی است» اثر سمیوئل
الگزاندر، ترجمه غلامعلی کشانی، مقدمه و ویرایش مصطفی ملکیان، کتاب «پرسشهای
کشنده» اثر تامس نیگل، ترجمه مصطفی ملکیان و جواد حیدری که در سال ۹۷ به چاپ دوم رسید و کتاب «باستانشناسی
سیاستهای جنسی و جنسیتی؛ در پایان عصر قاجار و دوره پهلوی اول» اثر لیلا پاپلی
یزدی و مریم دژمخوی را از پرفروشهای انتشارات نگاه معاصر در سال ۹۷ اعلام کرد.
به زعم او، مخاطبان در حوزه اندیشه بیشتر به سمت کتابهای
ترجمهای تمایل دارند چراکه تألیف نیازمند تولید اندیشه است و تولید اندیشه باید
در بستر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پویا صورت گیرد، اما متأسفانه در جامعه
ما این بسترها با آسیبهای جدی مواجه شده است به همین دلیل مخاطبان ترجیح میدهند
کتابهای ترجمهای از مؤلفان سرشناس را دنبال کنند.
وی همچنین در خصوص اینکه مردم بیشتر به خواندن چه
موضوعاتی علاقه نشان میدهند، گفت: «اقتضای جامعه در اینکه چه موضوعاتی بیشتر
خوانده شود، بسیار میتواند اثرگذار باشد و چون امروز ما با مسائلی در عرصه
اقتصادی مواجه هستیم، طبیعتاً موضوعاتی که بیشتر در ژانر اقتصاد سیاسی است، با اقبال
بیشتری مواجه میشوند چراکه مخاطبان بی توجهی به این حوزه و تئوریپردازی در خصوص
آن را عامل آسیبهای اجتماعی و اقتصادی امروز میدانند.»
دکتر مصطفی اکبری، معاون فرهنگی انتشارات علمی و فرهنگی،
کتابهای «مبانی نشانهشناسی» اثر رولان بارت، ترجمه صادق رشیدی و فرزانه دوستی،
کتاب «نظریه روایت پسامدرن» اثر مارک کوری، ترجمه آرش پوراکبر و کتاب «یک مردمشناس
در مترو» اثر مارک اوژه، ترجمه سپیده پارساپژوه را از جمله کتابهای پرفروش
انتشارات علمی و فرهنگی معرفی کرد.
به زعم او، مردم این روزها، بیشتر «ترجمه» را میپسندند
و این مشکلی است که کمابیش همه ناشران با آن مواجه هستند. وی «به روز بودن
علوم» و «حرف جدید داشتن» را دو مؤلفهای دانست که کمتر در آثار تألیفی ما دیده میشود
و معتقد است که در داخل کشور کمتر کسانی را داریم که حرف جدیدی در حوزه اندیشه
برای گفتن داشته باشند.
بهزعم او، از آنجا که همواره ناشران دغدغه به فروش رفتن
کتابهایشان را دارند، طبیعتاً ترجمه را بر تألیف ترجیح میدهند چراکه ریسک کمتری
دارد و یک ناشر میتواند براحتی کتابی را انتخاب کند که اثر یک متفکر برجسته است و
یک انتشارات مطرح نیز آن را منتشر کرده و از قضا به چاپهای متعددی نیز رسیده است
بنابراین کتاب ترجمهای با این ویژگیها ریسکپذیری کمتری برای هر ناشری دارد و
این امر هم، آمار چاپ کتابهای «ترجمهای» در حوزه اندیشه را قابل توجه کرده است.
اکبری معتقد است که ما معیاری برای پرفروش شدن آثار
تألیفی نداریم و «خانه کتاب» و «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» برای کم کردن ریسک
کتابهای تألیفی باید تدابیری بیندیشند مثلاً برای نویسندگان سطوح تعریف کنند؛ به
این معنا که اگر نویسندهای n تعداد کتاب منتشر کرد، نویسندگی «سطح یک» را دریافت کند و خانه
کتاب و وزارت ارشاد به ناشرانی که کتاب این نویسنده را منتشر میکنند، یارانه
بپردازد و به این ترتیب ریسک چاپ کتابهای تألیف را کاهش دهند.
اما دکتر حسین شیخرضایی، مدیر انتشارات کرگدن و عضو
هیأت علمی مرکز سیاستگذاری علمی کشور در گفتوگو با خبرنگار «ایران» از زاویه
دیگری به چرایی سبقت گرفتن ترجمه بر تألیف مینگرد. به زعم او، ما در ترجمه با مجموعهای
از آثار برجسته در جهان مواجهیم اما تألیف صرفاً آثار برجسته داخلی را شامل میشود
و طبیعتاً در یک گستره جهانی میتوان آثار ممتازتری را یافت چرا که در آنجا با
حاصل مجموعه گستردهای از افکار روبه رو هستیم.
بنابراین، اقبال بهترجمه فارغ از مشکلاتی که در تألیف
وجود دارد میتواند به این دلیل باشد که ما در ترجمه قدرت انتخاب بیشتری داریم و
طبیعتاً در عرصه جهانی میتوان به آثار ممتازتری در مقایسه با عرصه داخلی دست
یافت. هر چند که این امر نباید مانع تلاش نویسندگان و ناشران برای تألیف کتاب شود.
همچنین در خصوص موضوعات مورد اقبال در حوزه اندیشه نیز
تقریباً اکثر ناشران و کتابفروشیها متفقالقول بودند که در هر دورهای موضوعاتی
متناسب با نیاز جامعه برجسته میشود و مردم خلأهای زندگی خود را در کتابها جستوجو
میکنند و از این رو، یکی از رازهای پرفروش شدن کتابهای تألیفی را میتوان شناختن
مسائل جامعه و پرداخت به آنها دانست.