کد مطلب: ۱۴۸۶۵
تاریخ انتشار: چهارشنبه ۹ آبان ۱۳۹۷

قیصر و سلمان؛ شاعران انقلاب و جنگ

عبدالجبار کاکایی

ایران: آبان‌ماه دو شاعرِ برخاسته از انقلاب اسلامی جهان را ترک کردند. سلمان هراتی آبان‌ماه سال ۱۳۶۵ در بیست و هفت سالگی در سانحه تصادف درگذشت، امروز نهم آبان‌ماه سی و دو سال از مرگ او می‌گذرد. قیصر امین‌پور دیگر شاعر انقلاب و جنگ هشتم آبان‌ماه ۱۳۸۶ در چهل و هشت سالگی پس از مدت‌ها تحمل درد و رنج ناشی از سانحه تصادف از دنیا رفت. هر دو نفر، سال یک هزار و سیصد و سی و هشت به دنیا آمدند و هر دو آنها همزمان با اوج‌گیری مبارزه مردم علیه نظام شاهنشاهی به صف انقلابیون پیوستند و هر دو جوانمرگ شدند. با ایده‌های انقلابی سُرایش شعر و خلق آثار ادبی را آغاز کردند و برای رزمندگان در سال‌های جنگ شعر سرودند و سرانجام به نگاهی دیگر در روایت‌های‌شان دست یافتند؛ نگاهی که در آن بیشتر از هر چیز می‌توان خلوت‌گزینی و ارائه تفسیر شخصی از جهان را در آثارشان جست‌وجو کرد. گفتار زیر دیدگاه عبدالجبار کاکایی شاعر و ترانه‌سرا درباره این دو شاعر فقید انقلاب اسلامی است.

قیصرامین‌پور، در میان شاعرانی که سال‌های دهه شصت کار شاعری را آغاز کردند جلوه و جایگاه خاصی دارد. رد این جلوه‌گری خاص و متفاوت را می‌توان در منش و شعرهای او دنبال کرد. او نگاهی خلاق داشت و به نحو زیبایی تکنیک را در سروده‌هایش به کار می‌گرفت و به صور کلاسیک شعر فارسی بخوبی اشراف داشت. صور متعدد شعر فارسی به زیبایی و با خلاقیت در زبان و سروده‌هایش بازتاب داشت. برخلاف دیگر شاعران انقلابی دهه شصت که عمدتاً با بیانی صریح و در پی انتقال معنا و آموزه‌های انقلاب اسلامی و معارف جنگ تحمیلی بودند او سعی می‌کرد به وجوه زیبایی‌شناسی آثارش نیز توجه و اهتمام ویژه داشته باشد و از کنار مؤلفه‌های بلاغی و ادبی و زیبایی‌شناسی و خلاقانه بی‌اعتنا نگذرد. تلاشی که سبب تمایز و تفاوت او با دیگر شاعران هم‌عصر روزگارش شد و این تفاوت و تمایز بتدریج در آثارش برجسته‌تر شد و در سرودهای متأخر، عملاً او هم از حیث زیبایی‌شناسی و هم فکری راهش را از شمار زیادی از شاعران و ادبای انقلاب جدا کرد و مسیری دیگر را پیش گرفت. از طرفی اندیشه‌هایی که او در سروده‌هایش دنبال می‌کرد حتی در همان سال‌های دهه شصت هم از معاصرانش گسترده‌تر و افق وسیع‌تری داشت و نگاهی به مراتب فراگیرتر از دیگران داشت. هرچند در آغاز متأثر از شور انقلاب و حماسه جنگ تحمیلی آشکارا نگاهی ایدئولوژیک و ای بسا تجددستیز را در آثارش دنبال می‌کرد و در ادامه این نگاه تا حد زیادی تعدیل شد. قیصرامین‌پور، سلمان هراتی و پرشمار شاعران انقلاب در سال‌های دهه شصت متأثر از ایده‌های احمد فردید، سیدحسین نصر، داریوش شایگان و... ایده‌های تجددستیز را دنبال می‌کردند و گو اینکه گفتمان غالب این روزگار همین بود. این مؤلفه متأثر از فضای اجتماعی و فرهنگی آن سال‌ها ویژگی مشترک قیصرامین‌پور و سلمان هراتی بود. بتدریج آن‌نگاه تجددستیز جایش را به نگاهی تجددگریز می‌دهد و بازتاب این نگاه را می‌توان به وضوح در شعرهای سلمان هراتی و قیصرامین‌پور دید و سعی می‌کنند از جلوه مدرنتیه به طبیعت و سادگی بی‌آلایش روستایی پناه ببرند و عملاً تلاشی برای آشتی تجدد با ریشه‌های سنت و آموزه‌های دینی نمی‌کنند و از تجدد در گریز هستند، در عین‌حال از ستیز با تجدد دست می‌کشند. سلمان هراتی خیلی زود این جهان را ترک کرد و اما به وضوح می‌توان در «نیایش»های او که در دو - سه سال آخر عمرش آنها را سروده است دید که از در صلح و آشتی با جهان در می‌آید و از آن ایده‌ها و دیدگاه‌های ایدئولوژیک آغاز کارش دست می‌کشد و خلوت‌گزین می‌شود و از هیاهو و جمع دست می‌کشد و در «نیایش‌هایش» سعی می‌کند تفسیرهای شخصی‌اش از جهان را به دست دهد و عملاً در مسیر صلح و هم‌زیستی با جهان گام بر می‌دارد اما عُمر او چندان نمی‌پاید که این راه را تا آخر طی کند و ای بسا اگر بیشتر زنده بود، به همان جایگاه و جهانی می‌رسید که قیصرامین‌پور به آن دست پیدا کرد. قیصرامین‌پور هم مانند سلمان هراتی پس از چندی، وجوه شورمندی شعرهایش به نفع شعورمندی کم‌رنگ‌تر می‌شود و با ایده گرفتن از آموزه‌های ادبیات عرفانی کلاسیک فارسی سعی می‌کند به کنه مسائل وجودی انسان و چالش‌هایش بپردازد. از همین‌رو روایت انسان دردمند و رنج‌کشیده را در آثارش دنبال می‌کند و عمده روایت‌هایی از این دست را می‌توان در «دردواره‌ها»ی قیصرامین‌پور یافت. دردواره‌های قیصرامین‌پور و نیایش‌های سلمان هراتی سرانجام به هم می‌رسند هر کدام از مسیرهایی متفاوتی به ایده تفسیرهای شخصی از جهان در شعرهایشان دست پیدا می‌کنند. یادشان گرامی.

 

 

0/700
send to friend
مرکز فرهنگی شهر کتاب

نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸

تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲

 

 

 

تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.

 

عضویت در خبرنامه الکترونیکی شهرکتاب

Designed & Developed by DORHOST