مواجهه با مرگ

 هنوز چند ساعتی از دریافت خبر درگذشت زرویی‌نصرآباد نگذشته بود که کتاب «مواجهه با مرگ» براین مگی با ترجمه‌ی مجتبی عبدالله‌نژاد به دستم رسید. ۱۵ آذر سال جاری اولین سالگرد درگذشت عبدالله‌نژاد است. عبدالله‌نژاد همسال ابوالفضل زرویی‌ بود و هر دو در سال ۱۳۴۸ ش. به دنیا آمدند و به فاصله‌ی یک سال از میان ما رفتند. عبدالله‌نژاد در مقدمه‌ی کتاب می‌نویسد: «در تمام مدتی که این کتاب را ترجمه می‌کردم، به مرگ فکر می‌کردم. شبح مرگ بالای سرم ایستاده بود. خیال می‌کردم قهرمان داستان که بمیرد، من هم می‌میرم. نمردم. ولی شبح مرگ هنوز بالای سرم ایستاده، رهایم نمی‌کند.»

براین مگی، فیلسوف و شاعر و نویسنده و سیاستمدار مشهور انگلیسی، در رمان مواجهه با مرگ، شخصیت‌ها را در روایتی جذاب و تکان‌دهنده به مواجهه با زندگی و عشق و مرگ می‌کشاند. رمانی غریب از کسی که او را با گفت‌وگوها و آثار فلسفی‌اش می‌شناسیم. فقط مرگ است که می‌تواند به زندگی معنا بدهد. چیزی که تا ابدالآباد وجود داشته باشد، معنا هم ندارد. به علاوه اگر پایانی وجود نداشته باشد، کلیتی هم وجود ندارد و وقتی کلیتی وجود نداشته باشد، هویتی هم وجود ندارد. اگر نابودنشدنی بودیم، نمی‌توانستیم در مقام فرد انسانی موجودیت داشته باشیم. با این تفاصیل، مرگ برای‌مان اتفاق نیست. بخش لاینفکی از زندگی است. اگر قرار است وجود داشته باشیم، مرگ هم باید باشد. پس مرگ نه تنها بدبیاری نیست ـ فاجعه‌ای نیست که از بیرون بر ما تحمیل شود و ما را نابود کند ـ بلکه پیش‌شرط زندگی معنادار است.

بنابراین نمی‌توانیم، هم توقع داشته باشیم زندگی‌مان معنایی داشته باشد، هم از مرگ متاسف باشیم. چون تاسف از مرگ یعنی تاسف از موجودیت فردی.

عبدالله‌نژاد در مواجهه با مرگ بود که مواجهه با مرگ را ترجمه کرد و همه‌ی ما باید هر لحظه منتظر این مواجهه باشیم. فقط تفاوت‌ها در چگونگی مواجهه است و دریافتی که از زندگی و معنای زندگی در این جهان و تلقی از مرگ و معاد داریم که به زندگی‌مان معنا می‌بخشد.

عبدالله‌نژاد در زندگی‌اش نزدیک به پنجاه کتاب ترجمه کرد و به زندگی‌اش معنا دارد و ابوالفضل زرویی هم در مدت زندگی تقریبا یکسان، آثار متعددی در حوزه‌ی طنز پدید آورد ودر شکوفایی طنز معاصر تاثیرگذار بود.

مرگ مفهوم پیچیده‌ای دارد که می‌تواند با درد و رنج فراوانی همراه باشد. مقایسه‌ی دیدگاه فیلسوفان، روان‌شناسان، نویسندگان و شاعران درباره‌ی نحوه‌ی مواجهه با درد و رنج مرگ بسیار خواندنی است. همه‌ی دیدگاه‌ها بر تمایل انسان به جاودانگی و ترس از مرگ تاکید می‌کنند و توافق دارند که نوع واکنش‌های هیجانی افراد در مواجهه با مرگ و پذیرش آن، بستگی به رفتار، ساختار شخصیتی و توان مقابله‌ای او با مسائل و مشکلات گذشته در طول زمان حیات دارد. اما مهم‌ترین تفاوت در اعتقاد یا عدم اعتقاد به حیات پس از مرگ است که باعث تفاوت در تعریف عملیاتی کیفیت مرگ و نوع مواجهه با مرگ می‌شود. قبل از کتاب «مواجهه با مرگ» براین مگی، کتاب دیگری با عنوان «مواجهه با مرگ: اپیکور و منتقدان وی» از جیمز وارن منتشر شد که در صدد تبیین استدلال اپیکور مبنی بر این‌که نباید از مرگ هراسید، بود. این مفهوم نه تنها در آثار اپیکور که در آثار بسیاری از متفکران دیگر هم برجسته است.

درباره‌ی کتاب «مواجهه با مرگ» براین مگی در آینده‌ی نزدیک بحث‌هایی خواهیم داشت. یاد عبدالله‌نژاد را در اولین سالگرد درگذشت او گرامی می‌داریم.