از زمین سوخته

ایران: هفده سال از مرگ احمد محمود گذشت؛ نویسنده‌ای که جایگاهی برجسته در ادبیات داستانی ایران دارد و رمان‌های «همسایه‌ها»، «داستان یک شهر» و «زمین سوخته» به قلم او هنوز هم اهمیت خود را حفظ کرده‌اند. محمود را از دنبال‌کنندگان مکتب رئالیسم اجتماعی در ادبیات ایران می‌دانند.
فضاسازی، ریتم نفس‌گیر، حرکت، پویایی و پیش بردن روایت‌ها و داستانک‌های موازی در کارهای محمود حرف اول را می‌زند؛ به حدی که خواننده اتفاقات را با تمام جزئیات در ذهن خود تصویر می‌کند. محمود با انتخاب کلمات، با بازی با کلمات، همان کاری را انجام می‌دهد که یک عکاس حرفه‌ای هنگام گرفتن عکس؛ اینکه چطور یک صحنه را به تمامی به تصویر بکشد که تأثیر گذارتر باشد،که ضربه بزند، که پویا باشد و راه باز کند. نوشته‌های محمود، تأیید و تأکید بر زندگی است. نویسنده‌ای که دوست‌دار زندگی بود و نه جنگ. دیدگاه او به مسئله مرگ و البته زندگی شاید موتور مولد داستان‌ها و شخصیت‌پردازی‌هایش آن‌طور که خودش می‌گفت: «تا وقتی من هستم مرگ نیست، و وقتی مرگ اومد من دیگه نیستم. پس چرا باید آنقدر بهش فکر کنم...؟»
احمد محمود در دهه ۱۳۳۰ زندان، تبعید و شکنجه را لمس کرده بود و هرچه می‌نوشت برخاسته از طبع بلندش در کنار تجربیات عمیق بود. محمود از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات اقلیمی است و «داستان یک شهر» او از بهترین نمونه‌های نگاشته شده در این حوزه. او در آثارش سنت‌ها، باورها و اعتقادات مردم جنوب را روایت می‌کند و در کنار کسانی چون منیرو روانی‌پور و صادق چوبک با مهارت تمام به ترسیم وضعیت خطه جنوب می‌پردازد. محمود علاوه بر توصیف این مناطق، بازنمایی چیره‌دستانه‌ای دارد از وضعیت دوران جنگ، تبعات آن و آسیب‌هایی که به جنوب و مردمانش رسید. البته او هیچ گاه دربند اقلیم نمی‌ماند و داستان‌هایش به نوعی تصویرگر وضعیت تمام مردم سرزمینش است. رمان «همسایه‌ها» از بهترین نگاشته‌های اوست که در آن به بهترین وجه، وضعیت ایران را به تصویر می‌کشد. خانه‌ای که افراد مختلف در آن ساکنند و هرکدام مسائل خاص خود را دارند. محمود با چشمانی تیزبین به روایت همسایه‌ها می‌پردازد و نیز وضعیت سیاسی آن روزگار را به خوبی بازنمایی می‌کند. همسایه‌ها با سبک رئالیسم اجتماعی خود به نمایش وضعیت سیاسی اجتماعی ایران و مسائلی مانند نابرابری‌های طبقاتی و اجتماعی می‌پردازد و از نظر جامعه‌شناسی ادبیات بسیار قابل توجه است.
محمود در ۲۰ سال پایانی عمر پربار خود همچنان می‌نوشت. رمان«مدار صفر درجه» او از بهترین نوشته‌ها در حوزه ادبیات پایداری است. «زمین سوخته» او نیز با زبانی ساده و روان به تجسم وضعیت سه ماهه اول جنگ در خطه خوزستان می‌پردازد. اما محمود با وجود قدرت بالای خود در حوزه ادبیات داستانی آن چنان که باید قدر نمی‌بیند. بی‌گمان اغلب ما سال ۷۶ و جشنواره بیست سال ادبیات داستانی ایران را از یاد نبرده‌ایم.