شنبه، ۱ اردیبهشت ۱۴۰۳
هرسال در هفته‌ی آخر مهرماه به مناسبت هفته‌ی کتاب اتریش با عنوان «اتریش می‌خواند»، در شهرهای مختلف اتریش و دیگر کشورها برنامه‌ها‌‌ی کتاب‌خوانی برگزار می‌شود. امسال، مرکز فرهنگی شهر کتاب میزبان راینهارد کایزر مول‌اکر بود. این نویسنده‌ی جوان اتریشی در دانشگاه وین کشاورزی، تاریخ و توسعه‌ی بین‌المللی خوانده و اولین رمانش، «پیاده‌روی در ایستگاه‌ها»، برنده‌ی جایزه‌ی ادبی مؤسسه‌ی یورگن پونتو شده است. همچنین، رمانِ روستایی او با عنوان «روح غریب، جنگل تاریک» در سال ۲۰۱۶ به فهرست نهایی جایزه‌ی کتاب آلمان راه یافته است.
نشست هفتگی شهر کتاب، در روز سه‌شنبه ۲۳ مهر به خواندن بخشی از رمان راینهارد کایزر مول‌اکر و گفت‌و‌گویی درباره‌ی ادبیات امروز اتریش اختصاص داشت و با حضور بیرگیت گشیر، علی‌اصغر حداد و این نویسنده برگزار شد.
در ابتدای این نشست، علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب، اظهار داشت: کشور اتریش هرساله در هفته‌ی آخر مهرماه، برنامه‌ای با عنوان «اتریش می‌خواند» برگزار می‌کند که به بحث در مورد کتاب‌های جدید و نویسندگان نوظهور ادبیات اتریش اختصاص دارد. مرکز فرهنگی شهر کتاب نیز طی این چند سال، با همکاری مرکز فرهنگی اتریش با دعوت از یک نویسنده یا شاعر اتریشی در این رویداد شرکت می‌کند. گرچه، در ده سال اخیر نیز ادبیات اتریش در برنامه‌ی «سه سرزمین، یک زبان» نیز مطرح می‌شد.
او افزود: بسیاری از فیلسوفان، اندیشمندان و نویسندگان جهانی و تأثیرگذار مانند فروید، ویتگنشتاین، داروین، موزیل، اریش فرید، توماس برنهارد، پیتر هانتکه از اتریش برخاسته‌اند. مرور ادبیات اتریش، به‌ویژه از آخر قرن نوزدهم، نیز نشان می‌دهد که اتریش حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. در دهه‌های اخیر ادبیات اتریش در ایران به‌خوبی ترجمه، منتشر و در این مرکز فرهنگی معرفی شده است. برای نمونه، کتاب «سودازدگان سرزمین موسیقی و شعر» تورج رهنما با ارائه‌ی معرفی کوتاه و بخشی از آثار نویسندگان و شاعران معاصر اتریش به شناخت ادبیات این کشور کمک می‌کند. کتابی مانند این می‌تواند برای شناخت نویسندگان دهه‌های اخیر اتریش نیز کارآمد باشد.
او ادامه داد: شهر کتاب امیدوار است میان شاعران و نویسندگان ایران و دیگر کشورها ارتباط بهتری برقرار شود. ازاین‌رو، معمولاً در این نشست‌ها در مورد مباحثی مانند وضعیت زنان در ادبیات دیگر کشورها، موضوع‌های موردتوجه نویسندگان این کشورها، دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی و فضای نقد در این کشورها، ویژگی‌های متمایزکننده‌ی ادبیات این کشورها از دیگر کشورهای هم‌زبانشان یا شباهت و تفاوت‌های ادبیات کشورمان با دیگر کشورهای هم‌زبانمان گفت‌و‌گو می‌کنیم.
محمدخانی گفت: از میان آثار راینهارد کایزر مول‌اکر، تاکنون فقط «روح غریب، جنگل تاریک» به فارسی برگردانده شده است. شباهت چهره‌ی این نویسنده‌ی جوان به ویتگنشتاین مشهور است. شاید به این دلیل که ابتدا یک کتاب در حوزه‌ی اندیشه و یک نمایشنامه نوشته و بعد بر رمان متمرکز شده است. مسائل مربوط به طبیعت، روستا، کشاورزی، محیط زیست در آثار او نمود خاصی دارد. پیوند میان خانواده نیز در آثار او برجسته است.
ضیافت جهانی کتاب
بیرگیت گشیر، وابسته‌ی فرهنگی و معاون مدیر انجمن فرهنگی اتریش، اظهار داشت: امسال مؤسسه‌ی فرهنگی اتریش در تهران فعالیت بسیاری داشت. در آغاز سال، منتقدی اتریشی به تهران آمد و در ارتباط با کتاب «میوه دزد؛ یا راهی راحت برای فرار به درون» پیتر هانتکه نشستی برگزار شد. این کتاب بسیار قطوری است.
او توضیح داد: هرساله در اتریش نمایشگاهی با عنوان «اتریش می‌خواند» برگزار می‌شود. دعوت از راینهارد کایزر مول‌اکر برای خواندن بخشی از داستانش نیز برای این است که چیزی شبیه آن نمایشگاه در مقیاس کوچک‌تر در اینجا برگزار شود. ادبیات موضوعی جهانی است و خوشحالم که می‌توانیم در این ضیافت جهانی شرکت کنیم.
نگاهی به تحولات روستا
راینهارد کایزر مول‌اکر بخشی از داستان خود را خواند که ترجمه‌اش را علی‌اصغر حداد برعهده داشت. در ادامه، راینهارد کایزر مول‌اکر اظهار داشت: عنوان این کتاب، «روح غریب، جنگل تاریک»، را از تورگنیف، نویسنده‌ی روسی، برگرفته‌ام. آنجا که یکی از قهرمان‌های داستان او به دیگری می‌گوید «می‌دانی روح آدمی مثل جنگلی تاریک می‌ماند».
او درباره‌ی اثر تجربه‌ی زیستن در حوزه‌های شهری و روستایی در نوشته‌های‌اش گفت: این امری فلسفی است. اغلب به اینکه هر نویسنده‌ای از چه می‌نویسد، توجه دارند. اما به نظر من مهم‌تر این است که او از کجا آمده و زادگاهش کجاست. من اولین کتابم را در سال ۲۰۰۸ منتشر کردم. با انتشار این کتاب، بسیار موردتوجه قرار گرفتم. اما این توجه اولیه در مورد آثار بعدی به همان شدت نبود. برای اولین کتاب مصاحبه‌های زیادی داشتم. در این مصاحبه‌ها گفتم که محیط روستایی را پشت سر گذاشته‌ام و راجع به چیزهای دیگری خواهم نوشت. از آن زمان یازده سال می‌گذرد. من به جاهای بسیار متفاوتی سفر کرده‌ام و جهان‌های دیگری را تجربه کرده‌ام. اما بعدازاین مدت، می‌فهمم که آن جهان را پشت سر نگذاشته‌ام و هنوز هم آن دهکده درون من هست و برایم موضوع است. همان‌طور که همه‌ی جهان در حال تغییر و تحول است. دهکده‌ی من هم دگرگونی‌هایی را از سرگذرانده است. معمولاً در مورد تغییر و تحولات روستاها کمتر سخنی گفته می‌شود. چراکه دهکده‌ها محیط‌های روستایی و در حاشیه‌ی اجتماع‌اند و چندان موردتوجه نیستند. اما من تصمیم گرفتم به این دگرگونی‌ها توجه کنم و درباره‌شان بنویسم.
او درباره‌ی پیوندش با سنت ادبی اتریش، گفت: اتریش کشوری کاتولیک است. به‌خصوص در محیط‌های روستایی این کشور مذهب نقش بسیار مهمی بازی می‌کند. پیوند من با گذشته نیز از این فضای کاتولیکی در روستاها ناشی شده است. چراکه من در این فضا رشد کرده‌ام و از آن تأثیر گرفته‌ام. بارها از من پرسیده‌اند که آیا نویسنده‌ی اتریشی هستی؟ من این سؤال را با نفی پاسخ می‌گویم، نه با آری‌گویی. چه بخواهم چه نخواهم، من نویسنده‌ای ایرانی یا نویسنده‌ای آمریکایی نیستم. البته نویسنده‌هایی را می‌شناسم که می‌گویند نویسنده‌ی اروپایی هستند. اما من نمی‌توانم تصور کنم چه چیزی آدمی را نویسنده‌ای اروپایی می‌کند! هر کسی بالاخره جایی به دنیا آمده است.
این نویسنده‌ی اتریشی گفت: نویسنده‌هایی برای من مهم‌اند که وقتی اثرشان را می‌خوانم، آن را تجربه می‌کنم. اگر نتوانم اثر نویسنده‌ای را تجربه کنم، این نویسنده چیزی به من نمی‌دهد. البته منظورم این نیست که فقط آثار مربوط به جایی خاص یا مربوط به موطن خودم را می‌خوانم. بلکه آثار جهانی را می‌خوانم و به دنبال اثری هستم که چیزی برای گفتن داشته باشد.
او در مورد نقد فضای کاتولیسمِ روستاهای اتریش در ادبیات اتریش گفت: برخی از نویسندگان اتریشی به‌شدت به فضای کاتولیسم در محیط‌های روستایی اعتراض دارند و منتقد آن‌اند. بیشتر اوقات، این نویسندگان در آثارشان به‌نوعی به گذشته‌ی خودشان واکنش نشان می‌دهند. اما پدر و مادر من ناسیونال سوسیالیست نبودند و من چنین گذشته‌ای ندارم. پس، نگاهم به فضای روستایی چنین نیست. من موضع این نویسنده‌ها و نقدهایشان به روستاها را قبول دارم و از آنها چیزهایی یاد می‌گیرم، اما موضع من با آنها یکی نیست. من بیشتر به دنبال دیدن و فهمیدن روستا هستم تا نقد کردن آن. من در پی آنم که ساکنان روستاها و رفتارشان را براساس ذهنیت و تاریخشان بفهمم و درک کنم. ادبیات نویسندگان منتقد این فضا ادبیات ضدوطن نامیده می‌شود، اما باید توجه داشت که معنای آن ضدیت با وطن نیست. انگیزه‌ی این انتقادها نیز در نهایت عشق به وطن و گشودن راهی برای بهبود وضعیت است.
در ادامه در مورد وضعیت اقتصادی و شرایط زندگی نویسندگان جوان اتریشی گفت‌و‌گویی صورت گرفت. کایزر مول‌اکر در این مورد توضیح داد: نخست، مانند همه جای دنیا، کتابی می‌نویسیم و با ناشری قراردادی می‌بندیم. بسته به اینکه در بستن این قرارداد چقدر ماهر باشیم، کمابیش پولی به‌دست می‌آوریم. امکان دیگر، کمک دولت و نهادهای دولتی به نویسنده است. نویسنده می‌تواند در این نهادها ثبت‌نام کند و طبق مشخصاتی کمک مالی دریافت کند. امکان سوم کتاب‌خوانی است. سالن‌ها، نهادها و شرکت‌های مختلف از نویسندگان جوان یا نویسندگان صاحب‌نام دعوت می‌کنند چند صفحه از اثرشان را بخوانند و برای خواندن این بخش مبلغی به نویسنده می‌پردازند.
او درباره‌ی آنچه ادبیات اتریش را از ادبیات آلمان متمایز می‌کند، گفت: به نظرم همان مکان تعیین‌کننده است؛ یعنی، اینکه داستان در دهکده‌ای در اتریش اتفاق می‌افتد آن نوشته را اتریشی می‌کند.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
