این شعرهای نازنین

نفیسه خلیلی _ تهران امروز: امروز روزگار مقایسه شعر کلاسیک، معاصر و امروزی نیست و هر قالب شعری مخاطبان خود را پیدا می‌کند اما ملاک خوب و بد بودن شعر به شکل بیان بستگی دارد.

شعر یک بازیگر در صحنه رویدادهای اجتماعی بشر است که با بیانی غیرمستقیم،‌گاه لباس درام برتن می‌کند و از درد‌ها، داغ‌ها، عواطف، آزمندی‌ها و عقاید سخن می‌گوید و در قالبی دیگر با ردای طنز یا جدی شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی یک جامعه را رصد می‌کند، اما این هنر شاعر است که با مهربانی شعر، کلمات را با آرایه‌های ادبی رام کند یا با هذیان‌های کلامی‌به اسم شعر، فقط با کلمات بازی کند. باید دید جریانات شعر امروز ما در چه وضعیتی قرار دارند و چطور کتاب‌های شعر می‌توانند بازار را قبضه کنند؟ تهران‌امروزدر این مورد نظر چهارنفر از شاعران نسل‌های مختلف را جویا شده است.

بسیاری از شاعران بر این باور هستند که آثار شعر، مخاطب خود را از دست داده و برخی از شاعران بر این اعتقادند که گسست نسل‌ها در میان شعر کلاسیک و معاصر دیده نمی‌شود و اگر شعر خوب باشد، مخاطب خود را در هر زمان خواهد داشت.

 «فاطمه راکعی» با اشاره به‌اینکه شعر همنوا با مضمون و سازگار با نقد امروز در هر قالبی، نامش شعر است می‌گوید: مهم این است که شعر دیروز و امروز از طریق هماهنگی با ذائقه نسل‌ها، بتواند مخاطب خود را پیدا کند، از لحاظ شاعرانگی با نقد امروز همراه شود، از محتوا و مضمون، بهره کافی را ببرد و با درد‌های مردم همنوایی کند و در این رهگذر، قالب، عنصر قابل تاملی نیست. وی با رد بحث گسست نسلی درمیان طرفداران شعر کلاسیک اظهار کرد: شاعران کلاسیک ایرانی مانند خیام، حافظ، سعدی و عطار هنوز هم انسی عمیقی با مردم دارند و تیراژ بالای دیوان این شاعران و سیر صعودی تجدید چاپ‌‌ها در میان کتاب‌های شعر، گواهی بر ارتباط خوب شاعران کلاسیک، با مردم و نسل جوان است. این شاعر با بیان اینکه معرفی شعر کلاسیک ومعاصر با زبان نسل امروز، مفید است، عنوان کرد: چهره‌هایی مانند «نیما یوشیج»، «پروین اعتصامی»، «اخوان ثالث»، «سهراب سپهری» و «فریدون مشیری» فارغ از قالب شعر کلاسیک، چهره‌های شاخص شعر معاصرهستند اما در سویی دیگر «قیصر امین‌پور» «عمران صلاحی» و «حسن حسینی» همزمان در غزل نو و شعر کلاسیک، مخاطب را از نظر سوژه و موضوع با نمونه‌های سپید ونیمایی، در شعر امروز، با خود همراه کردند.

شاعر «مادرانه‌ها»، «آواز گل سنگ» و «سفر سوختن» در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: «شعر جوان امروز با چهره‌هایی روبه‌روست که مکاتبی همچون موج نو، شعر حجم ونحله‌های دیگر را پیگیری می‌کنند اما به لحاظ موضوع و کشش عاطفی، فقط طیف کوچکی از مخاطبان را جلب می‌کنند و فقط با کلمات بازی می‌کنند.» اما فاضل نظری با بیان این‌که امروز روزگار مقایسه به سر آمده، معتقد است: «امروز روزگار مقایسه شعر کلاسیک، معاصر و امروزی نیست و هر قالب شعری مخاطبان خود را پیدا می‌کند اما ملاک خوب و بد بودن شعر به شکل بیان بستگی دارد.»

شاعر مجموعه «گریه‌های امپراطور» به تهران‌امروز می‌گوید: حال شعر در روزگار ما آنطور‌که باید باشد نیست و توصیف وضعیت شعری مانند دستی است که خونریزی کرده و تشخیص آن نیازی به تخصص جراحی ندارد. وی با بیان اینکه شعر باید به عنوان یک سرما‌یه ملی درک شود و جزئی از زندگی مردم شود، افزود: شاعران به جای اینکه آثار ارزشمند همکاران خود را معرفی و شناسایی کنند، این کار را به رسانه‌ها بسپارند و به‌جای سرکوب همدیگر، به فکر وحدت جمعی شعر در کشور باشند. نظری با اشاره به اینکه شعر در لحظه خلق نمی‌شود عنوان کرد: لازمه گیرایی شعر لحن صمیمی‌و بهره گیری از زبان امروز است و باید به دور از تریبون سازی و افراطی‌گرهای گذشته، در طول زمان، به‌عنوان یک اثر هنری، به دور از شکل روزنامه‌ای، سروده شود. در این زمینه «سعیده آب‌شناسان» به‌عنوان مدیر مسئول فصل‌نامه تخصصی شعر «گوهران» با بیان اینکه امضای شعر خوب شایستگی اثر است، درباره فروش آثار شاعران سر‌شناس امروزی و جذب دایره مخاطبان می‌گوید: امضای پای اثر، به معنای خوب بودن شعر نیست، زیرا ممکن است شاعر در آثار بعدی نتواند کار خوب خود را تکرار کند و امضای کتاب، خود اثر است که شخص را جاودانه می‌کند و ردپای آن را در تاریخ نگه می‌دارد اما گاهی صحت پر‌فروشی کتاب‌ شاعران سر‌شناس امروزی، شبیه ادعا می‌شود. وی افزود: شاعران امروزی اغلب شعر‌های چشمگیری ندارند و به ندرت از میان آن‌ها می‌توان اثری بر‌تر را برگزید و هرچند یک کتاب شعر ممکن است با وجود روابط رسانه‌ای و جلسات نقد وبررسی وحتی معرفی رسانه‌های مکتوب، مخاطب را جذب کند اما در کار‌های بعدی به دلیل قانع نشدن خواننده، دیگر این کتاب بازاری پیدا نمی‌کند.

آب‌شناسان با اشاره به شاعران امروزی که کتاب چاپ می‌کنند عنوان کرد: شاعرانی که کتاب شعر جدید چاپ می‌کنند به دو دسته تقسیم می‌شوند، عده‌ای شاعرانی هستند که کتاب‌سازی می‌کنند یعنی گزیده‌ای از اشعار شاعران بزرگ کلاسیک را انتخاب می‌کنند و قدرت رقابت با کار‌های شاخصی مانند گزیده اشعار کلاسیک «شفیعی کدکنی» یا گزیده‌های حافظ اثر «بهاء‌الدین خرمشاهی» و منتخب غزل «مرتضی کاخی» را ندارند و در چرخه نشر فقط با تکرار کار، بدون رقابت و تخصص، در جا می‌زنند. وی خاطرنشان کرد: در مقابل عده‌ای مانند «شمس لنگرودی» و «احمدرضا احمدی» هستند که اغلب ناشران معتقدند، تمام کتاب‌های شعر آن‌ها به فروش می‌رسد. کتاب‌هایی از شاعران امروزی وجود دارند، که با وجود پرفروشی در حد یک ادعا در نمایشگاه کتاب، اثری از آن‌ها در کتاب‌فروشی‌ها نیست، زیرا کتاب فروش‌ها به صراحت از فروش نداشتن این کتاب‌ها گله می‌کنند. مدیر مسئول نشریه تخصصی شعر «گوهران» عنوان کرد: چاپ کتاب شعری به‌عنوان مثال در سه سال گذشته، با تیراژ هزار نسخه و فروش نرفتن ۵۰۰نسخه از آن بعد از سه سال، با وجود پای ثابت بودن در گزارش‌های پرفروش نمایشگاه کتاب، ادعای کاذب، در بازار فروش شعر است.

وی در ادمه گفت: برخی ناشران با انتشار کتاب‌های شعر چاپ چندم که اثری از چاپ اول آن‌ها در کتاب‌فروشی‌ها نیست، برای هر صد نسخه چاپ جدیدی قائل می‌شوند یا هزینه چاپ کتاب را از شاعر می‌گیرند، سوال اینجاست که اگر کتاب شعر خوب است چرا پول دریافت می‌کنند و اگر بد است و مرکز پخش مخالفت می‌کند، چرا چاپ می‌شود. آب‌شناسان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به همسو شدن برخی از شاعران امروزی با جریان‌هایی مانند مدرن یا پست مدرن شعری خاطر‌نشان کرد: ادعای تبعیت از جریان مدرن یا پست مدرن شعری نیازمند تسلط و شناخت کامل آن جریان است و بسیاری از شاعران امروزی بدون کسب موفقیت حتی در میان طرفداران آن سبک یا جریان خاص، شعر را با هر زبان و بیانی، بدون شناخت محتوا و زبان، به بازی کلمات وارد می‌کنند. وی در ادامه با بیان اینکه همین شاعران می‌توانند با مطالعه و شناخت دقیق از آثار شاعران کلاسیک ایران و جهان به نمونه‌های موفقی دست‌ یابند گفت: ترجمه تکراری از کتاب‌های قدیمی‌شاعران جهانی و روند کند ترجمه آثار به روز شاعران بزرگ دنیا در ایران، ضعف بزرگ جریان شعری کشور، در حوزه ترجمه است.

مدیر مسئول نشریه تخصصی شعر «گوهران» اظهار کرد: باعث تاسف است که به عنوان مثال از «ترانسترومر» برنده جایزه نوبل سال گذشته فقط دو کتاب در ایران ترجمه شده است اما در عوض مترجمانی هستند که با کپی کردن ترجمه‌های قدیمی، از کتاب‌های بزرگانی مانند «تی. اس. الیوت» بدون تسلط بر زبان انگلیسی و فرانسه، فقط متن ترجمه را تغییر می‌دهند، که برای مخاطب خوشایند نیست و از نظر فروش هم موفقیتی ندارد.» از سویی دیگر «داریوش معمار» به عنوان یک شاعر معتقد است: «کتاب شعر خوب باید چاپ شود و ناشران حرفه‌ای با وجود انگشت‌شمار بودن، شرایط توزیع مناسب، معرفی وپخش کتاب شعر را فراهم می‌کنند.» وی با بیان اینکه تیراژ هزار تا پنج هزار نسخه در فروش کتاب‌های شعر در مقایسه با جمعیت ۷۰میلیونی وفراوانی جمعیت تخصصی شعر، معیاری از کم‌فروشی یا پرفروشی نیست گفت: در بازار عطش شاعران جدید، برای چاپ آثار، تجدید چاپ‌های متعدد، بامورد تردید قرارگرفتن، مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه تعداد تیراژ کتاب‌های شعر باید افزایش یابد، هرچند تجدید چاپ کتاب‌های شاعران و ناشران حرفه‌ای، هرگز محل تردید، قرار نمی‌گیرند. شعر به‌عنوان بازیگر حرفه‌ای در صحنه زندگی شاعران با شناخت عمیق از ادبیات کلاسیک ایرانی باید دوره ببیند و با آشنایی با شاعران جریان‌ساز دنیا پیشرفت کند و با توزیع، معرفی و امکان دیده شدن از سوی ناشران وارد دنیای قضاوت مخاطبان شود تا بتوانند با پرورش استعداد‌ها، نبض بازار کتاب را به‌دست بگیرند ودر مجامع جهانی به عنوان نماینده شایسته‌ایرانیان دیده شوند.