۲۸ تیر ماه چهلمین سالگرد درگذشت استاد جلالالدین همایی است. در آن سال آنطورکه شایستهی مقام علمی و فرهنگی استاد بود برنامههای درخوری برگزار نشد و در این چهل سال هم دانشگاهها و بهویژه دانشگاه تهران باید بیشتر به معرفی آثار و مقام علمی ایشان میپرداخت. در میان استادان نسل اول ادبیات فارسی، نام استاد جلالالدین همایی و استاد بدیعالزمان فروزانفر برای علاقهمندان به ادب فارسی و استادان و دانشجویان این رشته شناخته شدهتراست. شاید به دلیل آثاری است که از ایشان باقی است و شیوهی تدریس و عمق دانش آنان. برای استاد همایی، ویژگیهای علمی، اخلاقی و معرفتی فراوانی ذکرکردهاند .همایی به فلسفه، منطق، ادبیات عرب، فقه و اصول، ادبیات فارسی، ریاضیات و نجوم احاطه داشت و شاعری توانا بود. تحقیقات او دربارهی ابوریحان بیرونی و ابنسینا و دیگران نمودار احاطهی او به حساب و هندسه و هیات است. درحوزهی تصحیح متون می توان او را از برجستهترین مصححان دانست که آثار مهمی چون ولدنامه سروده سلطان ولد، نصیحهالملوک امام محمدغزالی، التفهیم لاوائل صناعه التنجیم تألیف ابوریحان بیرونی، مصباحالهدایه و مفتاحالکفایه عزالدین محمودکاشانی، معیارالعقول رسالهای منسوب به ابنسینا، دیوان عثمان مختاری شاعر قرن ششم، طربخانهی عمر خیام نیشابوری و... را با مقدمههای عالمانه و محققانه تصحیح و منتشرکرد.
درحوزهی تألیف نیز آثار همایی ارزنده و تأثیرگذار بود. آثاری چون تاریخ ادبیات ایران ( که هنوز ناشناخته است)، مختارینامه، غزالینامه ، خیامینامه، مولوینامه یا مولوی چه میگوید، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تاریخ اصفهان که اثری چند جلدی است و همایی عمر خود را بر تألیف این اثر نهاد و متأسفانه انتشارآن را در زمان حیاتش ندید و این اثر هنوز هم به طورکامل منتشر نشده است. همایی در عمر مطالعه و تحقیق خود نیز بر کتابهای مختلفی حاشیه و تعلیق نوشته است. ایشان عمر خود را در کار معرفت ادب فارسی و فرهنگ اسلامی وقف کرد و شاگردان بسیاری را تربیت کرد. او از نوادر روزگار بود و نظریاتش در هر یک از زمینههای متنوع فرهنگ و ادب و عرفان و تصوف جامع، دقیق، ابتکاری و مبتنی بر تازهترین پژوهشهای علمی بود و دقتنظر و عمق ژرفاندیشی ایشان سبب شده بود که همواره مطالب و نکتههای تازه و ناگفته کشف کنند و برای دانشپژوهان عرضه نمایند.
مرکز فرهنگی شهر کتاب به منظور پاسداشت مقام علمی و فرهنگی استاد همایی، هماندیشی دوروزهی «پایان شب سخنسرایی» را در روزهای ۲۸ و ۲۹ تیر ماه با انتشار آثار صوتی، تصویری و مکتوب از استادان و صاحبنظران در فضای مجازی برگزار میکند.
همایی هنوز هم ناشناخته است و بازخوانی آثار او ضروری است و این هفته فرصت خوبی برای شناخت دوبارهی همایی است هر چند ایشان در زمان حیاتشان نیز در شعری اشاره کردهاند که او را نشناختهاند:
زیور دست جهان بودم، مرا نشناختند
گوهری را رایگان در خاك راه انداختند