نگاهی به دو کتاب تازه در بازار نشر

موضوع اصلی این کتاب، اندیشه باطنی به معنای توجه به روح معارف دین است که در تاریخ اندیشه دینی، نقطه مقابل اخباری گریِ اهل ظاهر بوده است، به همان ترتیب که در علوم انسانی، نظیر حقوق، ادبیات و غیره همیشه کسانی در باب فهمی که از متون بنیادین داشته اند با یکدیگر ستیز می‌کرده‌اند.

جماعتی از متدینین به مسیحیت دردوره های مختلف هرکدام بر سر حقانیت تفسیری که از کتاب مقدس و متون دینی شان داشته اند با یکدیگر و بر همین اساس نیز با غیر، مواجهه کرده اند و به همین دلیل اهمیت سیاسی و تاریخی به دست آورده اند. بر این اساس باطنی گری را می توان پیش از هر چیزی یک روش تحقیق در نظر گرفت که نه به دینی (مسیحیت) نه به فرقه ای (مانی، والنتین و غیره) و نه به جهتی (شرق ایرانی یا غرب یونانی) قابل انحصار است. این همان رخداد گونه گونی است که مورخین پرشمار اندیشه دینی ما نظیر جامی و سلمی و غیره نیز برشمرده و در کتاب های خود اشکال مختلف آن را با ذکر ویژگی‌ها و اختلافات شان دسته بندی کرده‌اند.

هانس یوناس فیلسوف و مورخ دین آلمانی در این کتاب، باطنی گری پس از مسیح علیه السلام را به صورت یک دین معرفی کرد ه است که ریشه‌های تاریخی و جغرافیایی دارد و از همین رو نام آن را religion گذاشته است؛ مترجمان به همین سبب نام کیش (و نه دین) را برابر آن گذاشته‌اند. این اعتقاد که در تعظیم شعائر الاهی، ضرورتی به رعایت صور خارجی دین نیست و ملاک دین داری، شناخت خداوند و اعتقاد قلبی به او است، اختصاصی به دین مسیح علیه السلام ندارد و گروه‌های متعددی از این روش پیروی می‌کرده‌اند.

جستجو در ادبیات فارسی نشان می‌دهد ادیبان این مرزو بوم گونه‌های مختلف شخصیتی و تجربه‌هایی متنوع داشته‌اند؛ ثروتمند و فقیر، باعزت و مجیزگوی، اهل سفر و حضر، شوخ‌طبع و عبوس و... . شاید کمتر فرهنگی را بتوان یافت که شاعران و ادیبانی با این میزان از تنوع شخصیتی را در خود جای داده باشد. شاید دلیل این گسترگی آن باشد که زبان فارسی برای صدها و بیش از هزار سال با قدرت و صلابت در گستره‌ی گیتی زنده است و همچنان شاعران و ادیبان را در پناه خود می‌پرورد.

مسعود سعد سلمان، از شاعران سده‌های نخست هجری در ایران، شاعری خاص با تجربه‌هایی مخصوص به خود است. شاعری که بخش زیادی از زندگی خود را در زندان گذراند و اقبال آن را نیافت که از مداحی شاهان و فرمانروایان بهره‌ای برد. زندانی شدن چنین شاعر خوش‌قریحه‌ای منجر به آفریده شدن برجسته‌ترین نمونه‌های حبسیه در ادبیات فارسی شد. شعرهای او پس از آنکه دیوانش توسط مرحوم غلامرضا رشید یاسمی و مهدی نوریان به شکل تصحیح شده و منقح عرضه شد دوباره در کانون توجه قرار گرفت و در رشته‌ی ادبیات و زبان فارسی دانشگاه‌ها در قالب واحدهای درسی به دانشجویان معرفی شد. آنچه پیش‌رو است شرحی از زندگی و شیوه‌ی شعری مسعود سعد همراه با گزیده‌ی شعرهای او است که می‌تواند معرفی‌کننده‌ی مناسبی برای علاقه‌مندان به شیوه‌ی شعری این شاعر پارسی‌گوی باشد.