زنده باد مترجم

اعتماد: چاپ پنجم کتاب فلسفه کانت، نوشته اشتفان کورنر با ترجمه عزت‌الله فولادوند در ۳۳۰۰ نسخه منتشر شد. این خبر در حالت طبیعی شاید چندان جلب‌توجه نکند، اما در این روزگار وانفسا و کرونا و شرایط ناگوار اقتصادی، انتشار کتابی فلسفی آن هم در این شمارگان، عجیب و تامل برانگیز است. ناشرها معمولا معتقدند که کتاب‌ها هم مثل آدم‌ها سرنوشتی غیرقابل پیش‌بینی دارند و اقبال به یک کتاب مستلزم دست به دست هم دادن ابر و باد و مه و خورشید و فلک است. یعنی غیر از محتوا و پیام اصلی کتاب، شهرت نویسنده و احیانا مترجم، موضوع کتاب و تناسب آن با نیازهای جامعه و علایق روز، شکل و شمایل و ظاهر کتاب، نحوه توزیع، ناشر و حتی عنوان کتاب اهمیت دارد. البته اهل قلم می‌دانند که ای بسا کتاب‌هایی که همه موارد مذکور را رعایت کرده‌اند و در نهایت آن‌طورکه باید و شاید، دیده نشده‌اند. 
کتاب فلسفه کانت اما عنوانی ساده دارد، بر خلاف آثاری با موضوع مشابه مثل بیداری از خواب دگماتیسم و ... موضوعش هم به هیچ عنوان مد روز نیست به خصوص که از زمان انتشار چاپ نخست ترجمه‌اش به فارسی در سال ۱۳۶۷، تا کنون سی و دو سال می‌گذرد و در این سال‌ها، نه فقط بسیاری از آثار خود کانت به فارسی ترجمه شده، بلکه کتاب‌های فراوانی هم راجع به فلسفه او، ترجمه و تالیف شده. نویسنده کتاب هم چندان شناخته‌شده نیست و این کتاب، احتمالا تنها کتاب ترجمه شده از او به فارسی است، اگرچه اهل فن می‌دانند که اشتفان کورنر (۲۰۰۰-۱۹۱۳) فیلسوف بریتانیایی چک تبار، از کانت‌شناسان برجسته معاصر است که این کتاب، با عنوان کانت (۱۹۵۵) نخستین اثر اوست. او کتاب‌های دیگری هم نوشته از جمله «تفکر مفهومی» (۱۹۵۵و۱۹۵۹)، فلسفه ریاضیات (۱۹۶۰)، تجربه و نظریه (۱۹۶۶)، مفهوم کانت از آزادی (۱۹۶۷)، فلسفه چیست؟ پاسخ یک فیلسوف (۱۹۶۹) و مابعدالطبیعه: ساختار و کارکردش (۱۹۸۴).
ناشر کتاب فلسفه کانت، یعنی انتشارات خوارزمی، زمانی برای خودش کیا و بیایی داشت و از ناشران برجسته و مدرن ایران تلقی می‌شد. اما سال‌هاست که در نتیجه بی‌مهری‌ها و اتفاقات ناگوار، دیگر کار جدیدی منتشر نمی‌کند و عمدتا به بازنشر همان کتاب‌های سابق-که انصافا هم آثاری ارزشمند هستند- بسنده کرده و در زمینه توزیع و تبلیغ هم با ناشران تازه نفس یا مستقل، توان 
رقابت ندارد. 
با در نظر گرفتن مجموعه موارد فوق، می‌توان تنها علت خوش‌اقبالی کتاب فلسفه کانت را مترجم آن دانست، عزت‌الله فولادوند (متولد ۱۳۱۴)، مترجم صاحب‌نام آثار فلسفی که همه علاقه‌مندان به فلسفه در ایران با نام و ترجمه‌های او آشنا هستند. ترجمه دقیق و روان و خواندنی دکتر فولادوند، از این کتاب، نه فقط جایزه کتاب سال ۱۳۶۹ فلسفه را برای او به ارمغان آورد، بلکه در طول سه دهه بعد، آن را به اصلی‌ترین و بهترین منبع دانشجویان فلسفه و علاقه‌مندان به اندیشه‌های فلسفی، برای آشنایی و ورود به جهان فکری ایمانوئل کانت (۱۸۰۴-۱۷۲۴م.) بدل ساخت. تا پیش از آن، غیر از ترجمه‌های سخت و پیچیده بعضی از آثار کانت، مثل ترجمه مشهور میرشمس‌الدین ادیب سلطانی از کتاب اصلی کانت با عنوان سنجش خرد ناب (۱۳۶۲)، تنها معدودی اثر درباره او به فارسی تالیف یا ترجمه شده بود که مهم‌ترین آنها این دو اثر بود: فلسفه نقادی کانت (۱۳۶۳) نوشته کریم مجتهدی و فلسفه کانت (۱۳۶۰) نوشته فردریک کاپلستون ترجمه منوچهر بزرگمهر که ترجمه بخشی از تاریخ فلسفه مشهور نویسنده است. فلسفه کانت کورنر اما یک مقدمه جامع و عالمانه هم دارد که در آن دکتر فولادوند در مقام یک متخصص اندیشه‌های کانت، به تفصیل و با دقت و البته با نثری ویراسته و پیراسته، به معرفی اندیشه‌های این بزرگ‌ترین فیلسوف عصر جدید می‌پردازد. 
مجموع آنچه آمد، نشان می‌دهد که اقبال به کتاب فلسفه کانت، تنها به دلیل ترجمه خوب و زبان محکم و استوار و قابل فهم آن است. وقتی مترجمی متخصص و مسلط به زبان‌های مبداء و مقصد، کتاب خوب و روانی از یک نویسنده عالم ترجمه کند، می‌تواند امیدوار باشد که کتابش با گذشت سال‌ها، همچنان مورد توجه قرار بگیرد. امروز کتاب فلسفه کانت اشتفان کورنر، با ترجمه عزت‌الله فولادوند، نه فقط به علاقه‌مندان فلسفه کانت، اندیشه‌های او را می‌آموزد، بلکه به مترجمان و نویسندگان، شیوه نگارش صحیح و فارسی نویسی شیوا و روان و محکم و استوار را نیز می‌آموزد.