اعتماد: «درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماریهای همهگیر» عنوان کتابی است که داریوش رحمانیان و زهرا حاتمی، دو عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران گردآوری کردهاند. این کتاب مجموعه گفتارهایی درباره این موضوع به قلم و زبان استادان و پژوهشگران رشتههای مختلف علوم انسانی در ایران است. کتاب میکوشد این پرسش را به پرسمان تبدیل کند که اکنون - نه در آینده- اهالی تاریخ و علوم انسانی درباره بحران کرونا چه میتوانند و چه باید بکنند؟ کتاب با مقدمهای به قلم داریوش رحمانیان، در توضیح تعبیر مناقشه برانگیز «تاریخ کرونا» در عنوان کتاب آغاز میشود. از دید رحمانیان، «کرونا تاریخ دارد و تاریخ آن را از ابعاد گوناگون میتوان دید و کاوید و بررسی کرد.» او معتقد است که اگر نگارش مورخانه تاریخ کرونا را به تعویق بیندازیم، مثل بسیاری از موارد دیگر، دچار انفعال و تعلیق خواهیم شد. بنابراین او هدف این کتاب را کوششی برای پاسخ به این پرسش میداند که در بحرانهایی از این قبیل از اهالی تاریخ چه بر میآید. به نظر او اهالی تاریخ فقط متخصصان دانشگاهی درون رشته (رشته نما) نیستند، بلکه باید با رویکردهای میان رشتهای و فرارشتهای به این بحران بیندیشند. بعد از مقدمه کتاب با بخشی تحت عنوان جستار و گفتار آغاز میشود و در آن این گفتارها را میخوانیم: مصیبت کرونا و بلای حکومتها در عصر جهانی شدن نوشته تورج اتابکی، تاریخنگاران و خشکسالی در دوره پیروز ساسانی نوشته شهرام جلیلیان، بیماری همهگیر و امر سیاسی: وبای عالمگیر نوشته آرش حیدری، آینده پژوهشی بیماریهای همهگیر بیولوژیک و انقلاب بزرگ «تکنولوژیک»، مواجهه علم طبیعی و علوم انسانی در تاریخ اکنون، نوشته نیره دلیر، کرونا و پساکرونا: براساس نظام عاطفی گفتمان نوشته حمیدرضا شعیری، تاملی تاریخی بر بیماری کرونا با تاکید بر مکتب تاریخنگری یا هیستوریسم نوشته اسماعیل شمس، نگاهی به سهم زنان در مواجهه با بیماریهای فراگیر نوشته توران طولابی، کرونا و عبور از تروما از منظر روان- تاریخ پژوهانه نوشته سیدحسین مجتهدی، ضرورت اجرای طرح ملی گردآوری، مستندسازی، تحلیل و فراتحلیل دادههای مرتبط با ویروس کرونا نوشته علیرضا ملایی توانی، شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی و اتلاف نفوس در مناطق جنوب ایران طی جنگ جهانی اول نوشته الهام ملکزاده، در باب فتنه کرونا نوشته ابراهیم موسیپور بشلی. بخش دوم کتاب گفتوگو و شامل گفتوگوهایی با این اساتید است: هاشم آقاجری، منصوره اتحادیه، حسین پاینده، نعمتالله فاضلی، محسن کاظمی، مرتضی نورایی. در بخش سوم متونی در این زمینه ترجمه شده است. وبا در ایران نوشته زاویه دوپلانول با ترجمه صفورا برومند، پاندمی آنفلوآنزا با ترجمه علیرضا عسگری، نگرشهای رسمی و عامیه مسلمانان به بیماریهای فراگیر در قرون نخستین اسلامی نوشته لارنسای. کنراد با ترجمه بهزاد کریمی. بخش چهارم کتاب به خاطرهنگاری اختصاص دارد. در این بخش الهام ملکزاده استاد تاریخ، موضوع کرونا در قاب نگاه زنان را در بیست و یک قاب به تصویر کشیده است. کتابگزاری عنوان بخش بعدی کتاب است که در آن علیرضا عسگری و جواد مرشدلو به معرفی کتابهایی در زمینه کرونا پرداختهاند. یکی از بخشهای جالب توجه این کتاب، تلگرام نوشتهها نام دارد.
در این بخش، مطالب خواندنی کوتاه بسیاری از شمار زیادی از استادان و دانشجویان و محققان تاریخ و سایر رشتههای علوم انسانی درباره کرونا ارایه شده که در ایام اخیر راجع به این بیماری فراگیر در شبکه اجتماعی تلگرام منتشر شدهاند. برای نمونه محمد غفوری دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه تهران در یکی از این یادداشتها مینویسد: «کرونا نشان داده است که فرصت اندکی را برای تامل به قربانیان خود میدهد. باید به مردم عادی و حتی طیف وسیعی از نخبگان، حق داد که در بحبوحه گسترش شتابان و بیمحابای این ویروس مرموز و بیرحم بیشتر درصدد پیگیری مداوم اخبار پزشکی، یافتههای علمی جدید و دستورالعملهای بهداشتی بهروز شده و موثرتر باشند تا گوش سپاری به سخنان کسانی که در پی بازگویی تجاربی در گذشته انسان هستند که در بهترین حالت تداعی کننده توسعه نیافتگی علوم و یادآوری خاطرات تلخ انسان گرفتار در تنگناهای بهداشتی عصر پیشامدرن هستند.» عباس احمدوند استاد تاریخ و تمدن ملل اسلامی در دانشگاه شهید بهشتی نیز در یادداشتی با عنوان آفتی نبود بتر از ناشناخت/ تو بر یار و ندانی عشق باخت نوشته است: «برخی از تاریخنگاران بلاد دیگر، این فرصت تاریخی و بهشتی تاریخ فرهنگی را مغتنم شمردهاند و با همه توش و توان مشغول کارند؛ نمیدانم چرا ما از اینکه چند نفر دلسوزانه میگویند خوب است ما هم کاری کنیم (بدون اینکه بخواهم در درستی یا نادرستی سخنان و استدلال اینان داوری کنم)، بر میآشوبیم؟ فکر و نظر عرصه طبیعی چالشها و تضارب آرا است، چرا نگران میشویم؟ کوتاه سخن آنکه کتاب تاریخ کرونا فراخوان یا دعوتی است از همه اهالی علوم انسانی به خصوص پژوهشگران تاریخ برای اندیشیدن به این مساله که اکنون -و نه در آینده- اهالی تاریخ و علوم انسانی درباره بحران کرونا چه میتوانند و چه باید بکنند؟ کتاب میکوشد ضمن ایجاد حرکتی نو در معرفت تاریخ و گشودن راهی جدید برای رشد تاری اکنون، به تاریخ میانرشتهای بیش از پیش توجه کرده و سهم و نقش نیازهای عینی و ملموس مردم در پژوهشهای تاریخی را بیشتر از گذشته کند. کتاب درآمدی بر تاریخ کرونا و بیماریهای همهگیر، گردآوری داریوش رحمانیان و زهرا حاتمی توسط نشر خاموش در ۶۳۲ صفحه و ۱۰۵۰ نسخه به قیمت ۱۵۰ هزار تومان منتشر شده است. محسن آزموده، آزاده حسنین، رضا شاهملکی و حسین منوچهری از همکاران تهیه این کتاب هستند، علی خفاجی جلد آن را طراحی و مجید شمسالدین آن را صفحهآرایی کرده است