عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای پیوست فرهنگی لازم دارد

حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای به عنوان عضو نهم، خبر خوب امروز بود، خبر دلنشینی که دستاورد تلاش سالیان متمادی عرصه دیپلماسی بود که خوشبختانه در دولت سیزدهم به نتیجه نشست.

این اتفاق نیک در صورتی می‌تواند به افق‌های مناسب نزدیک شود که بسترهای لازم برای آن پدید آید و در این میان یکی از محورهای مهم ، حوزه فرهنگ است که بایستی مواظب بود که از  این لکوموتیو جانماند .در حوزه فرهنگ نکات گوناگونی است که من فقط به یک حوزه اشاره‌ای گذرا خواهم داشت ، این که از فرهنگ و هنر و آداب و رسوم این هشت کشور چقدر می‌دانیم؟ بدون تردید هرگونه تعامل سیاسی، اقتصادی ، امنیتی و...که در حوزه سازمان همکاری شانگهای قرار دارد بدون شناخت روشن از محیط فرهنگی و اجتماعی این ملل، یا آغاز نمی‌شود و یا به فرجام نمی‌رسد.متاسفانه ما در شناخت کشورهای منطقه ضعف زیادی داریم.به عنوان نمونه این روزها کتاب« داستان‌های گرجی» را می‌خواندم ، ۱۲ داستان کوتاه از ۸ نویسنده معاصر گرجی که توسط آرچیل خانتادزه گردآوری شده است و زهرا پارکی‌زاده و ماندانا تیشه‌یار آن را ترجمه کرده‌اند و نشر فرهنگ ایلیا  در ۱۳۹۹منتشر کرده است.این داستانها آفاقی از جامعه معاصر گرجی را نشان می‌دهند، اما متاسفانه تا آن‌جا که من مطلعم از ۸ نویسنده گرجی کتاب، تنها آثار نودار دومبادزه  در ایران ترجمه و کتابهای او تا حدودی شناخته شده اند و دیگر نویسندگان آن مهجور و ناشناخته ‌اند،با آن که برخی از نویسندگان دارای موقعیت ممتاز در گرجستان هستند. مثلاً: ایلیا چاوچاوادزه (۱۹۰۷-۱۸۳۷) روزنامه‌نگار، نویسنده و حقوقدان گرجی است که رهبری جنبش ملی گرجستان را داشت و جایگاه او چونان است که در بزرگداشت او نام بسیاری از کودکان گرجی ایلیا گذاشته می‌شود و کلیسای ارتدوکس گرجستان در ۱۹۸۷ او را سنت ایلیای نیکوکار نامید. آثار ادبی او با نام‌های: درویش، روح، بیوه اوتارانت، کاکوی راهزن، آیا او، این مرد، انسان است؟ و..نوشته‌های تاثیر گذار بودند.    (ر.ک. ۱۹-۱۷ کتاب)مشاهده می‌کنید که نویسنده‌ای در چنین سطح و منزلت سیاسی و اجتماعی و ادبی در کتابهای منتشره ما حضوری ندارد؟!این شرایط تاسف برانگیز را در مورد گرجستان می‌بینیم که چقدر رابطه دیرین و مشترکات گسترده داریم. از دوران هخامنشیان تا دوران صفویه  و قاجار، دست‌کم سه کاخ هخامنشی در نزدیک رود کورا( برگرفته از نام کوروش) را در گرجستان امروز می‌توان دید و رد پای اسطوره‌های ایران را از افسانه های گرجی می‌توان شنید، شاهنامه فردوسی بارها به زبان گرجی بازگردان شده و رستمیانی( اسطوره رستم) خوانده می‌شود.. این حلقه ارتباطی علی‌رغم فراز و فرودهای شیرین و تلخ ادامه داشته و هم اکنون بیش از سه هزار واژه فارسی در زبان گرجی است و ...( برای اطلاع اجمالی به مقدمه کتاب یادشده رجوع کنید)یاد کرد مورد فوق، نشانه آن است که با کشوری که چونان ارتباط تاریخی داشته‌ایم و حتی قرنهاست که بخشی از آن ملت در خاک ایران زیست می‌کنند ، چونان ناآشنایی داریم؟!!حال اگر سخن از حضور فعال در سازمان همکاری شانگهای است، بایستی دانست که مقدمه این تعامل، آشنایی و همدلی و همزبانی است و برای آن صرفا نگرش‌های یکسویه معرفی مفاخر و فرهنگ و هنر ایران کفایت نمی‌کند( که البته حتما لازم است ولی کافی نیست) بلکه باید فرهنگ ، زبان و سنن این جوامع را شناخت و برای آن حرمت و منزلت قائل شد، چه این‌که صدور کالا و خدمات و حضور فعال اقتصادی در این کشورها، فرع بر آن است که تاریخ آن ملتها و وضعیت فرهنگی و اجتماعی معاصرشان را بخوبی بشناسیم.چه این که بخش مهمی از بازاریابی، شناخت موقعیت ‌ها و ذائقه‌های فرهنگی است و بدون آن نمی‌توان جای پای محکمی در بازارهای منطقه‌ای پیدا کرد.از این‌رو  موفقیت حضور پر سازمان همکاری شانگهای را صرفا نبایستی به اقتصاددانان و سیاستمداران سپرد تا برنامه و نقشه راه را فارغ از دغدغه‌های فرهنگی تنظیم کنند.پیوست فرهنگی این حضور از منظر شناخت فرهنگ و هنر ملل منطقه، و بطور خاص این ۸ کشور، در چند سطح بایست تدوین و عملیاتی شود:۱.آموزش زبان‌های ملل منطقه در سطح دانشگاهی و آموزش‌های آزاد۲.شناخت ادبیات و هنر تاریخی و معاصر کشورهای عضو در سطوح آکادمیک و آزاد۳. آشنایی عمیق‌تر با آداب و رسوم تاریخی و رایج این کشورها در فضای علمی و رسانه‌ای۴ارتباط فعال‌تر رسانه‌های رسمی و غیر رسمی کشور با رخدادهای فرهنگی و اجتماعی  کشورهای عضواز این‌رو به نظر می‌رسد نمی‌توان رونق حضور اقتصادی ایران را در منطقه ، بدون پیوست فرهنگی جامع رقم زد. 
موارد فوق تنها متغیرهای یکی از حوزه‌های فرهنگی است. طبعا چارچوب بندی جامع  و برنامه سازی آن نیازمند کارهای مستقل در حوزه فرهنگ و علم ونیز کارهای مشترک این دو حوزه با حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی است.