اعتماد: بعضی چون استاد فقید علیرضا شاپور شهبازی معتقدند که اول
بهمنماه روز تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی است. در تقویم رسمی اما ۲۵ اردیبهشت را به عنوان روز بزرگداشت این شاعر و اندیشمند بزرگ ایرانی
در نظر گرفتهاند. فرقی هم نمیکند. یاد کردن از فردوسی بزرگ به هر مناسبتی مغتنم
و ارزشمند است، بهویژه در میانه زمستان سرد که شبهای بلندش جان میدهد برای
شاهنامهخوانی.
در میان قلههای شعر و ادب فارسی، فردوسی پاکزاد جایگاه
ویژهای دارد. او تنها شاعری یکه و حماسهسرایی بیمانند نیست و یگانه شاهکارش یعنی
شاهنامه، تنها یک کتاب شعر نیست. این سخن به معنای انکار اهمیت و ارزش شاعرانگی نیست.
شعر در معنای فلسفی آشکار کردن هستی و به بیان آوردن حقیقت است. شاعر واقعیت پوشیده
و پنهان را آشکار میسازد و هستی را از کتم عدم به منصهظهور میرساند. شاعر به کاربران
یک زبان، گفتن و نوشتن و سخن گفتن میآموزد، با نامیدن هستی و هستندهها.
از این منظر، ابوالقاسم فردوسی بیش و پیش از هر چیز شاعری
است که با کتاب عظیمش، زبان فارسی به عنوان یکی از «روشنیگاه»های وجود
(Lichtung) را اعتلا بخشیده و بدین طریق امکان آشکارگی
هستی از خلال این زبان را امکانپذیر ساخته. شاهنامه فردوسی، نمونه اعلای تحقق
زبان فارسی است، کاخ شکوهمند و سترگی با جزییاتی خیرهکننده که آجرهایش، واژگان و
تعابیر این زبان است و ملات و ستونها و چارچوببندیاش، نظم استوار فردوسی که با
تمثیلها و تصویرپردازیها و استعارههای بدیع و صناعتهای ادبی و زبانی آراسته
شده.
اما شاهنامه فقط کتاب شعر نیست و هنر فردوسی تنها در
بلاغت او خلاصه نمیشود. شاهنامه فردوسی کتاب تاریخ است، خاطره مردمانی که در پهنهای
گسترده با نام ایران زندگی میکنند. فردوسی در این کتاب، خاطرات و یادها و حماسهها
و تراژدیهای این مردم را با بیانی فاخر و محکم روایت کرده و آنها را ازخطر نسیان و
خودفراموشی نجات داده است. تاریخنویسی فردوسی قطعا بهشیوه تاریخنگاری مدرن نیست،
حتی با شیوه مالوف تاریخنگاری طبری و بیهقی و جوینی و خواجه رشیدالدین فضلالله نیز
متفاوت است. تاریخ شاهنامه، از جنس تاریخهای مدرن یا نقل رویدادها و وقایع در تاریخنگاری
پیشامدرن نیست. توضیح تفصیلی در مجال مختصر کنونی امکانپذیر نیست. تنها اشاره میکنیم
که فردوسی مجموعهای از باورها، آمال، آرزوها، احساسات، اسطورهها، افسانهها و
اندیشههای ایرانیان پیش از اسلام را که در طول قرون در قالب خداینامهها به زبان
پهلوی نوشته شده، در روایتی منسجم و داستانوار به رشته تحریر در آورده و چنانکه
اساتیدی چون جلال خالقی مطلق نشان دادهاند، در این روایتگری تمام کوشش خود را کرده
تا ضمن بیان زیبا و شیوا و پرکشش، به منابع خود پایبند بماند.
از این دیدگاه نیز کار حکیم پارسیگو در حفظ میراث فکری
و فرهنگی ایرانیان کاری ماندگار و حایز اهمیت است. امروز شاهنامه فردوسی، یکی از
اصلیترین منابع محققان حوزههای تاریخ، جامعهشناسی، فلسفه، اسطورهشناسی، باستانشناسی
و ... برای واکاوی جهان فکری و فرهنگی ایرانی است. از این حیث، نکوداشت حکیم
ابوالقاسم فردوسی، به معنای خواندن و بازخوانی چند باره شاهکار او و تامل در سویهها
و ابعاد متکثر این اثر، نیازمند هیچ مناسبت و توجیهی نیست و برای یک فارسی زبان یا
یک شیفته این زبان، همه روزها، روز فردوسی است.