کد مطلب: ۲۹۲۱۲
تاریخ انتشار: دوشنبه ۴ بهمن ۱۴۰۰

همیشه فردوسی

محسن آزموده

اعتماد: بعضی چون استاد فقید علیرضا شاپور شهبازی معتقدند که اول بهمن‌ماه روز تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی است. در تقویم رسمی اما ۲۵ اردیبهشت را به عنوان روز بزرگداشت این شاعر و اندیشمند بزرگ ایرانی در نظر گرفته‌اند. فرقی هم نمی‌کند. یاد کردن از فردوسی بزرگ به هر مناسبتی مغتنم و ارزشمند است، به‌ویژه در میانه زمستان سرد که شب‌های بلندش جان می‌دهد برای شاهنامه‌خوانی. 
در میان قله‌های شعر و ادب فارسی، فردوسی پاکزاد جایگاه ویژه‌ای دارد. او تنها شاعری یکه و حماسه‌سرایی بی‌مانند نیست و یگانه شاهکارش یعنی شاهنامه، تنها یک کتاب شعر نیست. این سخن به معنای انکار اهمیت و ارزش شاعرانگی نیست. شعر در معنای فلسفی آشکار کردن هستی و به بیان آوردن حقیقت است. شاعر واقعیت پوشیده و پنهان را آشکار می‌سازد و هستی را از کتم عدم به منصه‌ظهور می‌رساند. شاعر به کاربران یک زبان، گفتن و نوشتن و سخن گفتن می‌آموزد، با نامیدن هستی و هستنده‌ها. 
از این منظر، ابوالقاسم فردوسی بیش و پیش از هر چیز شاعری است که با کتاب عظیمش، زبان فارسی به عنوان یکی از «روشنی‌گاه»های وجود (Lichtung) را اعتلا بخشیده و بدین طریق امکان آشکارگی هستی از خلال این زبان را امکان‌پذیر ساخته. شاهنامه فردوسی، نمونه اعلای تحقق زبان فارسی است، کاخ شکوهمند و سترگی با جزییاتی خیره‌کننده که آجرهایش، واژگان و تعابیر این زبان است و ملات و ستون‌ها و چارچوب‌بندی‌اش، نظم استوار فردوسی که با تمثیل‌ها و تصویرپردازی‌ها و استعاره‌های بدیع و صناعت‌های ادبی و زبانی آراسته شده. 
اما شاهنامه فقط کتاب شعر نیست و هنر فردوسی تنها در بلاغت او خلاصه نمی‌شود. شاهنامه فردوسی کتاب تاریخ است، خاطره مردمانی که در پهنه‌ای گسترده با نام ایران زندگی می‌کنند. فردوسی در این کتاب، خاطرات و یادها و حماسه‌ها و تراژدی‌های این مردم را با بیانی فاخر و محکم روایت کرده و آنها را ازخطر نسیان و خودفراموشی نجات داده است. تاریخ‌نویسی فردوسی قطعا به‌شیوه تاریخ‌نگاری مدرن نیست، حتی با شیوه مالوف تاریخ‌نگاری طبری و بیهقی و جوینی و خواجه رشیدالدین فضل‌الله نیز متفاوت است. تاریخ شاهنامه، از جنس تاریخ‌های مدرن یا نقل رویدادها و وقایع در تاریخ‌نگاری پیشامدرن نیست. توضیح تفصیلی در مجال مختصر کنونی امکان‌پذیر نیست. تنها اشاره می‌کنیم که فردوسی مجموعه‌ای از باورها، آمال، آرزوها، احساسات، اسطوره‌ها، افسانه‌ها و اندیشه‌های ایرانیان پیش از اسلام را که در طول قرون در قالب خداینامه‌ها به زبان پهلوی نوشته شده، در روایتی منسجم و داستان‌وار به رشته تحریر در آورده و چنانکه اساتیدی چون جلال خالقی مطلق نشان داده‌اند، در این روایتگری تمام کوشش خود را کرده تا ضمن بیان زیبا و شیوا و پرکشش، به منابع خود پایبند بماند. 
از این دیدگاه نیز کار حکیم پارسی‌گو در حفظ میراث فکری و فرهنگی ایرانیان کاری ماندگار و حایز اهمیت است. امروز شاهنامه فردوسی، یکی از اصلی‌ترین منابع محققان حوزه‌های تاریخ، جامعه‌شناسی، فلسفه، اسطوره‌شناسی، باستان‌شناسی و ... برای واکاوی جهان فکری و فرهنگی ایرانی است. از این حیث، نکوداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، به معنای خواندن و بازخوانی چند باره شاهکار او و تامل در سویه‌ها و ابعاد متکثر این اثر، نیازمند هیچ مناسبت و توجیهی نیست و برای یک فارسی زبان یا یک شیفته این زبان، همه روزها، روز فردوسی است. 

 

 

0/700
send to friend
مرکز فرهنگی شهر کتاب

نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸

تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲

 

 

 

تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.

 

عضویت در خبرنامه الکترونیکی شهرکتاب

Designed & Developed by DORHOST