جمعه، ۳۱ فروردین ۱۴۰۳
کتاب «اخبار درویش خان در مطبوعات، از دوران قاجار تا عصر حاضر»، به کوشش مهدی نورمحمدی در ۲۵۰ صفحه با جلد شومیز و کاغذ مرغوب در شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۱۲۰ هزار تومان در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات ماهور منتشر شد.
در این کتاب که حاصل جستجو و بررسی گستردۀ جراید و مجلات بعضاً دیریاب یا کمیاب از دوران قاجار تا عصر حاضر است، هر گونه خبر مرتبط با درویش خان اعم از: اعلان و گزارش کنسرت‌ها، زندگی و آثار، فعالیت‌های اجتماعی، خاطرات، اخبار درگذشت، خاکسپاری و یادبود و نوشته‌های پژوهشگران دربارۀ وی گردآوری شده است.
کتاب یاد شده با توجه به ارائۀ برخی نکات و آگاهی‌های نو و منتشرنشده، موجب شناخت بیشتر درویش خان شده و دریچۀ جدیدی به روی محققین و علاقه‌مندان این موسیقی‌دان بزرگ ملی می‌گشاید.
در نگاهی گذرا، برخی نکات مهم ویژگی‌های مهم کتاب حاضر عبارتند از:
۱.با وجود رقابت شدیدی که بین درویش خان و عارف بر سر اجرای کنسرت بوده و همین رقابت، گاهی موجب تیره شدن روابط آن‌ها می‌شده، اسناد جدید، نشان‌دهندۀ همکاری وی با عارف در اجرای کنسرت در آبان سال ۱۲۹۴ خورشیدی است.
۲. کنسرت‌های درویش خان به مثابه یک رویداد مهم فرهنگی در تهران آن روزگار تلقی می‌شده است.
۳. درویش خان و عده‌ای از نوازندگان همچون رکن‌الدین مختاری عضو یک جمعیت خیریه بوده و عواید کنسرت‌های خود را به کودکان یتیم و فقرای تهران اختصاص می‌داده‌اند.
۴. درویش خان به همراه رکن‌الدین مختاری و سید حسین طاهرزاده به نفع ملک‌الشعرای بهار مدیر روزنامۀ نوبهار که به دلیل توقیف این روزنامه و گرانی کاغذ، مقروض شده بود کنسرتی در گراند هتل اجرا کرده است.
این موضوع، نکته‌ای است تازه‌یاب و بسیار ارزشمند که در هیچ یک از تحقیق‌های صورت گرفته در خصوص زندگی و آثار درویش خان و کتاب‌های مربوط به شرح حال ملک‌الشعرای بهار و دیوان اشعار وی نیز نیامده و نشان‌دهندۀ دوستی مستحکمی است که بین درویش خان و بهار وجود داشته است.
۵. بیشتر اشعار کنسرت‌های درویش خان (اعم از غزل و تصنیف) از ملک‌الشعرای بهار بوده است. بر همین اساس، دو غزل تازه‌یاب از ملک‌الشعرا به دست آمد که تا کنون در هیچ یک از چاپ‌های دیوان وی منتشر نشده است.
۶. اعلان‌ها و اخبار مندرج در کتاب حاضر منجر به شناسایی کنسرت‌های درویش خان و تهیۀ فهرستی نسبتاً کامل از این کنسرت‌ها می‌شود. این اعلان‌ها و گزارش‌ها اطلاعات ارزشمندی در خصوص همکاران هنری درویش خان، علت و مناسبت اجرای کنسرت، اشعار خوانده شده، دستگاه انتخابی، مکان اجرای کنسرت، مراکز فروش بلیت و قیمت فروش بلیت کنسرت‌های وی به دست می‌دهد.
آنچه از این اطلاعات به دست می‌آید حاکی از این است که:
الف. این کنسرت‌ها دارای آنتراکت و یا زمان تنفس بوده است.
ب. در بعضی از این کنسرت‌ها، در یک پرده فقط قطعۀ ضربی توسط نوازندگان اجرا شده و این پرده فاقد شعر و یا اجرای خواننده بوده است.
پ. این کنسرت‌ها با اجرای نمایش‌هایی توسط گروه نمایش کمدی همراه بوده است.
ت. بعضی از این کنسرت‌ها همچون کنسرت به نفع قحطی‌زدگان روسیه، همراه با نوازندگان موسیقی اروپایی بوده است.
ث. در بعضی از این کنسرت‌ها عبدالله دوامی و طاهرزاده به طور مشترک در یک پرده و یا دو پردۀ مجزا خوانندگی کرده‌اند.
۷. درویش خان ساخت موسیقی اپرت «بچۀ گدا» اثر میرزادۀ عشقی را بر عهده داشته که همین موضوع نشان‌دهندۀ این است که وی تا چه اندازه با تحولات هنری روز همراه و همگام بوده است.
۸. نوازندگی درویش خان برای یپرم خان ارمنی در منجیل و کنسرت وی و نوازندگان همراهش در رشت با حضور محمدولی خان تنکابنی رهبر مشروطه‌خواهان گیلان، از مهم‌ترین اخبار کتاب حاضر محسوب می‌شود.
۹. درویش خان با خط نت آشنایی داشته است.
۱۰. اجرای کنسرت توسط درویش خان در روز دوشنبه ۲۰ شعبان سال ۱۳۲۷ مطابق با ۱۵ شهریور ۱۲۸۸ خورشیدی در کنسرتی که انجمن اخوت به مناسبت پیروزی مشروطه‌خواهان و فتح تهران، مطلبی تازه‌یاب در خصوص زندگی وی محسوب می‌شود. که در هیچ یک از منابع مربوط به زندگی درویش خان و همچنین کتاب «خاطرات و اسناد ظهیرالدوله» به آن اشاره‌ای نشده است ...
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
