از کارناوال قرون وسطا تا پوچی کمیک

شرق: «کمدی در گذر زمان» مجموعه‌ای است از درسگفتارهای ست لرر که در آنها تاریخ کمدی از ابتدای شکل‌گیری‌شان در جشنواره‌های دیونیسوسی یونان تا امروز با توجه به زمینه‌های تاریخی-اجتماعی‌شان بررسی شده و در این مسیر از رویکردهای جامعه‌شناسانه، انسان‌شناسانه و روان‌شناسانه استفاده شده است. نویسنده کتاب در هر دوره با مطالعه و تحلیل یک اثر کمدی به‌عنوان نمونه و نیز مقایسه آن با آثار دیگر دوره‌ها، محورهای تکرارشونده آثار کمیک را از دل تاریخ استخراج کرده است.

در واقع نویسنده در این مجموعه با بررسی آثار برگزیده هر دوره و کشف محورهای اصلی آنها و نیز نسبتی که با زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی دارند، خوانندگان را با شگردهای پرداخت یک اثر کمیک آشنا می‌کند. از این نظر این کتاب با شناسایی و شرح تحول محورهایی چون رابطه ارباب و بنده یا فرادست و فرودست، رابطه والدین و فرزندان، مفهوم شهر در برابر ییلاق، کارکرد زوج‌های صحنه‌ای و دوتایی‌های کمیک، مسئله هویت و مفهوم دیگری، سیر تحول پیرنگ اصلی و فرعی و رابطه آن با شخصیت‌های اصلی و فرعی و شگردهایی چون بدل‌پوشی، جعل هویت و...، جعبه ابزار کاملی در اختیار نویسندگان کمدی قرار می‌دهد که در فرایند نوشتن آثار کمیک کارگشا خواهد بود. لرر همچنین با توجه به زمینه اجتماعی آثار در هر دوره، با بهره‌گیری از نظریات و دیدگاه‌های باختین سعی کرده به این پرسش پاسخ دهد که جامعه در هر عصر، چه‌چیز را مایه خنده قرار می‌دهد. او در درسگفتار اول، چهار عنصر زبان، پیرنگ، شخصیت و موقعیت زمانی و مکانی را به عنوان ستون‌های اصلی روایات کمیک در نظر می‌گیرد و با عنایت به آرای سه نظریه‌پرداز معاصر، فروید، باختین و سانتاگ، سیر تطور این چهار عنصر را در ابعاد مختلف از یونان و روم باستان تا قرون وسطا، رنسانس، قرن هجدهم و دوران مدرن بررسی و تحلیل می‌کند.

«کمدی در گذر زمان» با ترجمه ستاره عارف‌کشفی و ویراستاری عظیم طهماسبی در نشر نیلوفر منتشر شده است. یکی از درسگفتارهای قابل توجه کتاب، به موضوع جنسیت مربوط است و پروفسور لرر از منظری دیگر به ارتباط جنسیت و کمدی توجه کرده است. مترجم در بخشی از یادداشت ابتدایی‌اش به این بخش پرداخته و نوشته: «ارتباط جنسیت و کمدی در پایین‌ترین سطح شاید به لطیفه‌هایی برگردد که در دوران معاصر چاشنی ثابت همه استندآپ‌کمدی‌ها هستند اما پروفسور لرر در این حوزه به مفاهیم عمیقی همچون ارتباط جنسیت با هویت و زبان پرداخته است... آرای فروید یکی از سه رویکرد نظری اصلی در این مجموعه است که در کنار مباحث نظری سوزان سانتاگ در حوزه هنر کمپ، ارتباطی تنگاتنگ با مسئله جنسیت دارد. از سوی دیگر، دو درسگفتار از این مجموعه به بررسی نقش زنان و دختران در کمدی اختصاص یافته است که طی آن مدرس تبارشناسی زنان و دختران در تاریخ کمدی را بررسی می‌کند و جریان دگرگونی نقش‌های زنانه را از حضور به‌عنوان عنصری بصری بر روی صحنه در دوران باستان، تا برعهده‌گرفتن نقش‌واره نمایش‌نامه‌نویس در قرن هفده و هجده میلادی شرح می‌دهد. در همین دو درسگفتار به زنان نویسنده کمدی در دوران معاصر و آثار آنها نیز پرداخته شده است».

این کتاب با بررسی کمدی ابزورد به پایان می‌رسد؛ یعنی در نقطه‌ای که «لاکی» به‌مدد کلاه متفکر، دو هزار و پانصد سال جست‌وجوی معنا در هنر و ادبیات را در تنهاگویی معروف خود به اوج می‌رساند و ولادیمیر و استراگون در انتظار گودو چرخی کامل بر حلقه زمان و مکان می‌زنند تار در قرن بیست، به آغاز کمدی بازگردند. مترجم نوشته که گزینش و بررسی آثاری خارج از مرزهای ادبیات نمایشی این مجموعه را به مرجعی برای کمدی به‌مثابه یک گونه فراگیر هنر و ادبیات تبدیل می‌کند. درسگفتارهای این کتاب، در واقع بخشی از دوره‌های آموزشی صوتی است که با استانداردهای دانشگاهی طراحی شده‌اند. درسگفتارها کوتاه‌اند و هریک را می‌توان در حدود نیم‌ساعت خواند. نویسنده کتاب، ست لرر، استاد ادبیات انگلیسی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه استنفورد است. او پژوهش‌هایی در حوزه‌های ادبیات دوران رنسانس و قرون وسطا، تاریخ ادبیات و نظریات آن، زبان‌شناسی تاریخی و ادبیات کودکان انجام داده است.