رنج‌های عربی

جایزه مهم بوکر برای رمان‌های عربی سیزدهم فوریه، لیست نهایی خویش برای دریافت این جایزه را که شامل شش رمان بود منتشر ساخت. نویسندگان برگزیده این دوره اهل کشورهای سوریه، فلسطین، مراکش، سودان، تونس و لبنان هستند. در این نوشتار خلاصه ای از این شش رمان عربی و معرفی کوتاهی از نویسندگان آن‌ها را مرور خواهیم نمود.
« زندگی معلق »نوشته عاطف ابوسیف
«زندگی معلق» داستانی است که بر اساس زندگی در اردوگاه‌های پناهندگان غزه تنظیم شده است. نعیم شخصیتی است که تنها چاپخانه کوچک اردوگاه پناهندگان را اداره می‌کند. در واقع مکانی که او پوستر اعضایی از جامعه خود را که به شهادت رسیده‌اند منتشر می‌سازد. اما زمانی که نعیم مورد اصابت گلوله ارتشیان قرار می‌گیرد و کشته می‌شود، عواقب شهادت وی باعث می‌شود تا زندگی آرام افرادی که در حاشیه اردوگاه زندگی می‌کردند دست خوش تغییر و تحول گردد. درست در جایی که خانه نعیم روی یک تپه قرار گرفته است. این محل از یک اهمیت تاریخی ارزشمند برای ساکنان آن برخوردار است. به طوری که زمانی که پلیس تصمیم می‌گیرد که یک پاسگاه پلیس و مسجد را در آن جا و در کنار خانه نعیم بنا کند درگیری‌هایی میان پلیس و ساکنان به وجود می‌آید. نویسنده این رمان عاطف ابوسیف یک نویسنده فلسطینی است که در سال ۱۹۷۳ میلادی و در اردوگاه پناهندگان فلسطینی جبالیا که در شمال نوار غزه قرار دارد متولد شد. خانواده ابوسیف اصالتاً اهل یافای فلسطین هستند. او دکترای خویش را در رشته علوم سیاسی و اجتماعی از دانشگاه فلورانس ایتالیا اخذ نموده است، همچنین از دانشگاه الازهر غزه نیز در رشته علوم سیاسی فارغ التحصیل شده است و سردبیر نشریه السیاست که در رام آ... منتشر می‌شود نیز می‌باشد. این نویسنده که بسیاری از آثارش رویکردهای سیاسی دارد به جز رمان یاد شده تا کنون چهار رمان دیگر با نام‌های «سایه‌ها در یاد»، «داستان برداشت شب»، «گلوله برفی» و «انگور ترش از بهشت» منتشر نموده است. از دیگر آثار او نیز می‌توان به دو مجموعه داستان کوتاه و سه نمایشنامه کوتاه و چند کتاب سیاسی غیر داستانی از جمله «دولت و جامعه مدنی: قرائتی بنیادین با اشاره ویژه به فلسطین» اشاره نمود. بخش اعظم نوشته‌های او درباره مسئله فلسطین و مشکلات مردم فلسطین است.
«طبقه ۹۹» نوشته جنی الحسن
رمان روایت گری یک زندگی در فاصله سال‌های قتل عام و جنایت صبرا و شتیلای لبنان در سال ۱۹۸۲ میلادی و سال ۲۰۰۰ میلادی در نیویورک است. مجد یک جوان فلسطینی است که آثار و زخم‌هایی که در اثر یک جنایت و قتل عام به وجود آمده را با خود دارد. در روزهایی که قصه در آن می‌گذرد در نیویورک او عاشق زنی به نام هیلدا می‌گردد. هیلدا یک دختر رقصنده و متعلق به یک خانواده ثروتمند اهل منطقه مونت لبنان بود که در طول جنگ داخلی لبنان قدرت و رونق یافتند و به طور مستقیم نیز با قتل عام صبرا و شتیلا نیز مرتبط بودند. زمانی که هیلدا تصمیم می‌گیرد برای یافتن ریشه‌های خویش به روستای زادگاهش در مونت لبنان باز گردد، مجد در شرایطی دشوار و تضادانگیز میان تصاویر ذهنی خویش از دشمن قدیمی‌اش و خطر از دست دادن دختر مورد علاقه‌اش قرار می‌گیرد. مجد مجبور است به حوادث دردناکی که برایش رخ داده باز گردد. حوادثی که مادر باردار او را رنج داده و پدرش را نیز از یک معلم به یک فروشنده دوره گرد در خیابان هارلم تبدیل نموده است. در دفتر او در طبقه ۹۹ یک ساختمان در نیویورک هویت فلسطینی مجد مبهم به نظر می‌رسد. خصوصاً این که تولد او با تبعید همراه بوده است. این رمان نشان دهنده قدرت عشق برای زدودن نفرت و کینه است و البته فضایی رو در رو را میان نسل بعد از جنگ لبنان با اجداد خود به وجود می‌آورد. نویسنده این رمان جنی الحسن در سال ۱۹۸۵ میلادی و در لبنان متولد شده است. او فعالیت خویش را با روزنامه نگاری و نگارش داستان کوتاه آغاز نمود. نخستین رمان او «تمایلات ممنوعه» در سال ۲۰۰۹ میلادی جایزه سیمون هایک را در لبنان برایش به ارمغان آورد.
«الماس‌ها و زنان» نوشته لینا هویان الحسن
این رمان به توصیف و روایت دو نسل از اعراب مهاجر می‌پردازد. اسراری را آشکار می‌سازد و طبقه ای ممتاز و برگزیده از مهاجرین عرب را نمایش می‌دهد. همچنین نفوذ و میزان تأثیر و نفوذ این مهاجرین عرب را بر شهرهای برگزیده ای مثل پاریس، سائوپائولو و دمشق نشان می‌دهد. رمان به طوری ویژه تأکید و تمرکز بر زندگی سوری‌هایی دارد که در آغاز قرن بیستم خصوصاً دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی پاریس و سائوپائولو را برای زندگی برگزیده‌اند. الماس‌ها و زنان از طریق روایت تجارب قهرمان و شخصیت اصلی خود ویژگی‌های این زندگی را نشان می‌دهد. آلماز به عنوان قهرمان این رمان شاهد نکاتی کلیدی از تاریخ سیاسی و اجتماعی جهان عرب و اعراب در دوره مدرن است. الحسن که نویسنده این کتاب است خود رمان نویسی اهلی کشور سوریه است و دارای دیپلم و مطالعات پیشرفته فلسفه از دمشق است. او به عنوان روزنامه نگار فعالیت می‌کند در حال حاضر در کشور لبنان زندگی می‌کند. این زن سوری نه کتاب داستانی و غیر داستانی تألیف نموده است که شامل رمان، مجموعه شعر و مطالعاتی در باب صحراهای سوریه است. او در سال ۲۰۱۰ میلادی در جایزه بین المللی عربی ندوه حاضر بود.
«ایتالیایی» نوشته شکری المبخوت
در قلب این رمان عبدالناصر حضور دارد که اصطلاحاً ایتالیایی نامیده می‌شود. رمان به بررسی حمله و تجاوز مبهم و مرموز ایتالیایی به شخصی به نام امام که همسایه‌اش نیز می‌باشد، آن هم در طول تشییع جنازه پدرش می‌پردازد. راوی کتاب تلاش می‌کند تا انگیزه‌های پشت این حمله را کشف کند و به این شکل به نوعی به بازسازی تاریخی مشکلات دوران کودکی عبدالناصر با دوستانش دست می زند. داستان به زمانی می‌پردازد که عبدالناصر به عنوان یک دانشجوی جناح چپ در دانشگاه تونس تحصیل می‌کند. این مربوط به سالیان پایانی دوران بورقیبه و آغاز دوران بن علی است. دوره ای که تغییرات رادیکال جامعه تونس را به لرزه در می‌آورد. در زمانی که آرزوهای یک نسل میان مبارزات اسلام گرایان و جریان‌های چپ قرار گرفته بود. رمان مکانیسم‌های کنترل و سانسور در مطبوعات را نشان می‌دهد. همچنین بیانگر شکنندگی انسان‌ها و تاریخ رازآلوداست. شکری مبخوت که نویسنده این کتاب است در سال ۱۹۶۲ میلادی و در تونس متولد شد. او که دکترای دولتی خویش را در رشته ادبیات از دانشگاه هنر مانوبا دریافت نموده، ریاست این دانشگاه را نیز بر عهده دارد. این نویسنده تونسی عضو هیئت تحریریه چندین مجله نیز می‌باشد، که از جمله این مجلات می‌توان از مجله ایبلا که توسط مؤسسه ادبیات عربی تونس منتشر می‌شود و نشریه رومانو عربیکا متعلق به مرکز مطالعات عربی بخارست رومانی است نام برد. این استاد ادبیات چندین اثر نیز در زمینه نقد ادبی به رشته تحریر در آورده و ایتالیایی نخستین رمان او به حساب می‌آید.
«کوچه بید» نوشته احمد المدینی
کوچه بید برای مخاطب داستانی شلوغ را تعریف می‌کند. شهر باستانی مراکش که اسرار زیادی را در خود پنهان نموده است. سرزمینی که ساکنان آن برای زندگی در صلح مبارزه می‌کنند. در حالی که تعداد کمی افراد متکبر و مستبد در آسایش زیست می‌کنند. نویسنده تمرکز خویش را بر روایت مبارزه میان سرپرست یک پروژه در حال ساخت و گروهی از مردم که برای زنده ماندن به زمین‌هایشان وابسته هستند قرار داده است. رمان به بررسی حقوق فردی برای وجود داشتن و زیست کردن در کشوری می‌پردازد که افراد برای بهره برداری از قدرت و امکانات ضعف‌هایی دارند. احمد المدینی خود نویسنده مراکشی است که در سال ۱۹۴۷ میلادی متولد شده است. او در دانشگاه‌های مراکش و فرانسه تحصیل نموده و در نهایت دکترای خویش را از دانشگاه سوربون دریافت نمود. او چندین مجموعه داستان کوتاه و مجموعه نقد ادبی را منتشر نموده است. مجموعه کامل آثار او در سال ۲۰۱۴ میلادی و توسط وزارت فرهنگ مراکش در پنج جلد منتشر شده است. المدینی در سال ۲۰۰۶ میلادی برای نقد ادبی برنده جایزه مراکش گردید و در سال ۲۰۰۹ نیز این جایزه را در حوزه داستان کوتاه دریافت کرد. او همچنین در حوزه‌های آموزش عالی دارای رتبه‌های بالاست.
«شوق درویش»، نوشته حمور زیاده
رمان در سودان قرن نوزدهم میلادی و در طول سقوط حکومت تئوکراتیک آن رخ می‌دهد. داستان شوق درویش قصه فردی به نام بخی مندل را پی می‌گیرد. او سابقاً برده بوده و اخیراً از زندان آزاد شده است. مندل به دنبال انتقام گرفتن به خاطر دوران زندانش است. آزادی او همزمان می‌گردد با پایان یافتن جنگ‌های ماهدیس سودان. جنگ‌هایی که نوعی جنگ استعماری بریتانیایی میان مصر و بخشی از جامعه سودان که به رهبری مبارزی مذهبی به نام مهدی به دنبال استقلال هستند شکل گرفته بوده است. در نهایت این گروه شکست خورده و مجبور به عقب نشینی می‌گردند. شوق درویش به بررسی تعارضات اجتماعی میان مسیحیان سفید پوست و فرهنگ صوفی اسلامی سودانی پرداخته و به کاوشی عمیق در مفاهیمی چون عشق، مذهب، خیانت و مبارزات سیاسی می‌پردازد. حمور زیاده نویسنده و روزنامه نگار سودانی که این کتاب را به رشته تحریر در آورده در سال ۱۹۷۷ میلادی متولد شده است. او به عنوان یک فعال مدنی و امور خیریه فعالیت گسترده ای دارد و با روزنامه‌های زیادی در سودان کار کرده است. او همچنین دبیر بخش فرهنگی روزنامه الاخبار سودان نیز می‌باشد. آثار داستانی چون «زندگی داستانی اومدورمان»، «الکنجی» و «خواب در دامنه کوه» از جمله کتاب‌های او هستند. شوق درویش که دومین رمان این نویسنده است در سال ۲۰۱۴ میلادی برنده مدال ادبی نجیب محفوظ گردید.