روز بزرگان چگونه شب می‌شود

کتاب «آداب روزانه» چنانکه در مقدمه‌ی مترجم آمده است، شرح احوال و عادات کاری ۱۶۱ آدم مشهوری است که در طول زندگی‌شان کارهای بزرگ کرده‌اند، خلاقیت خود را به‌کار گرفته‌اند و آثار مهمی برای بشر به‌جا گذاشته‌اند. این صد و خرده‌ای نفر مجموعه‌ی آدم‌هایی هستند که «میسن کاری» سراغ زندگی‌نامه‌ها، شرح‌حال‌ها، مصاحبه‌ها و خلاصه منابع مربوط به آنها رفته تا بتواند شرحی مختصر از خلق و خوی‌شان به‌دست دهد. بین این آدم‌ها، هم نویسنده پیدا می‌شود، هم هنرمند و فیلسوف، هم موسیقی‌دان و نقاش و مجسمه‌ساز، هم کارگردان فیلم و هم دانشمند. در این مجموعه هم از آدم‌های معروف چند قرن گذشته می‌شود ردی پیدا کرد و هم از بزرگان معاصر.

«مریم مؤمنی»، مترجم، در ادامه‌ی یادداشت‌اش می‌نویسد: این متون مختصر و مفید سعی می‌کنند دریچه‌ای باز کنند به زندگی روزمره‌ی این بزرگان، بزرگانی که آداب روزانه‌ی هر کدام‌شان با دیگری متفاوت است و به همین دلیل خواندن هر کدام ایده‌ی تازه‌ای به آدم می‌دهد و به‌شکلی انگیزه‌بخش است. دلگرم می‌شویم وقتی می‌فهمیم فلان هنرمند معروف نیز درست مثل خود ما با زندگی روزمره در جدال بوده و تلاش می‌کرده از دل این کارزار هر روزه دستاوردی به کف آورد. درمی‌یابیم که معنای اصلی نبوغ این است که قدم‌های کوچکت را چنان برداری که آهسته و پیوسته بر دشواری‌ها و موانع بزرگِ راه، فائق آیی و سرانجام ببینی، بی‌آنکه خودت متوجه باشی، پای بر قله‌ای نهاده‌ای. این قدم‌های کوچک یعنی همین جیره‌ی روزانه‌ی تلاش برای آفریدن؛ تلاشی که به‌سرانجام رساندنش آسان نیست؛ چنان‌که در اغلب متون این کتاب می‌خوانیم.

مترجم معتقد است: این کتاب به‌قدری متنوع است که مطمئنم برای هر یک از ما، به‌رغم تفاوت‌هایی که در سبک زندگی و کار با یکدیگر داریم، پندهایی خواهد داشت. کمابیش به‌ دانشنامه‌ای کوچک می‌ماند: هم می‌توانیم سراغ مشاهیر محبو‌ب‌مان برویم و مدخل مربوط به آنها را بخوانیم و هم می‌توانیم مثل هر کتاب دیگری آن را دست بگیریم، به‌ترتیب جلو برویم و لذت ببریم.

اما «میسن کاری» گردآورنده‌ی کتاب که می‌خواسته بداند بزرگ‌ترین مغزهای متفکر چهار قرن اخیر از روزشان چطور استفاده می‌کردند تا بهترین بازده ممکن را داشته باشند و چه برنامه‌هایی می‌ریختند تا کارشان خلاق و پربار شود، در مقدمه‌اش می‌نویسد: امیدوارم بودم با نوشتن از جزئیات زندگی مادی و روزمره‌ی این بزرگان، بتوانم دریچه‌ی تازه‌ای به شخصیت و کارنامه‌ی ایشان باز کنم و تصویری کوچک و جذاب از هنرمندِ بنده‌ی عادت ارائه دهم... این کتاب درباره‌ی شرایط کار خلاق است؛ نه ماحصل آن؛ بیشتر درباره‌ی فرآیند تولید است تا معنای آن. اما ناگزیر کتابی شخصی هم هست: دغدغه‌های اصلی من در این کتاب مسائلی است که در زندگی شخصی نیز با آنها درگیرم: چطور می‌توان اثری نغز و خلاقانه آفرید و در عین حال از پس مخارج زندگی نیز برآمد؟ کدام بهتر است: اینکه آدم خود را یکسره وقت خلق اثری کند یا بخش کوچکی از روزش را به آن اختصاص دهد؟ وقتی به‌نظر می‌رسد برای به‌دست آوردن آنچه بدان امید بسته‌ایم وقت کافی وجود ندارد، کدام راه بهتر است: بعضی چیزها، مثل خواب، درآمد و نظافت خانه، را فدا کنیم یا اینکه یاد بگیریم چگونه کارهایمان را فشرده سازیم تا در کمترین زمان ممکن بیشترین بازده را داشته باشیم؟... مخلص کلام، آیا آسودگی و خلاقیت با هم ناسازگارند؟ یا برعکس، داشتن حداقلی از آسایش روزمره پیش‌شرط دوام کار خلاق است؟

نویسنده در ادامه آورده است: تمرکز من در واقع بر برنامه‌ی روزانه‌ی افراد بوده است؛ بر زندگی روزمره‌ی آنها. این واژه، خود بر میانمایگی یا حتی فقدان اندیشه دلالت دارد؛ روزمرّگی یعنی همه چیز را روی دورِ خودکار گذاشتن. اما برنامه‌ی روزمره خود یک فرصت است؛ درواقع مجموعه‌ی کاملی از فرصت‌هاست. می‌توان آن را به راهکاری سنجیده برای بهره‌مندی از منابع محدود بدل کرد، منابعی مثل زمان (محدودترین همه‌ی منابع)، قدرت اراده، انضباط شخصی و خوش‌بینی. برنامه‌ی روزانه‌ی منسجم و استوار، عادات کهنه را به‌سود توان ذهنی فرد می‌پروراند و وی را قادر می‌سازد از سیطره‌ی خلق‌وخوی خویش رهایی یابد.

کتاب آداب روزانه ـ روز بزرگان چگونه شب می‌شود ـ را میسن کاری گردآورده و نوشته و مریم مؤمنی به فارسی برگردانده است. نشر ماهی این کتاب را در سال ۱۳۹۴ در ۲۹۴ صفحه و به‌قیمت بیست هزار تومان منتشر کرده است.