فرهیختگان: سازهباوری یا «constructivisme» یکی از پرجاذبهترین پارادایمهای نظری در عرصه جامعهشناسی بوده است.
مطابق این دیدگاه واقعیت اجتماعی دادهای از پیش تعیینشده نیست که بر آگاهی افراد
فرونشیند، بلکه در فرآیند کنش و واکنش پیوستهای که افراد در عرصه اجتماعی
در آن درگیرند، درحال ساخت و بازساخت است.
به پیروی از رویکرد سازهباور، امروزه بسیاری از جامعهشناسان
نیز امر دینی را امری انتزاعی به شمار نمیآورند که در درون مجموعهای از متون محبوس
است و از کنش تاریخی تاثیر نمیپذیرد بلکه آن را براساس تجربه کنشگران، بستر
اجتماعی، تاریخی معین و پیوسته درحال ساخت و بازساخت میبینند. به باور آنها، امر
دینی را نمیتوان به سطح اجتماعی متبلور آن یعنی نهادها، سازمانها، نقشها و هویتهای
از پیش تعیینشده فروکاست؛ مهم شیوهای است که فرد از رهگذر آن جهان اجتماعی را
تجربه میکند. دینداری به منزله یکی از مقولاتی که فرد به کمک آن جهان واقع را میسازد،
میتواند شناخت شیوهای را فراهم آورد که فرد از رهگذر آن جهان اجتماعی
را تجربه میکند.
کتاب «دین در جوامع مدرن» با چنین رویکردی به شرح آرای
دینپژوهانی چون دانیل ارویو، ژان پل ویلم، پییر برشون و ... میپردازد.
مباحث این اثر در قاب و قالب نوشتههایی کوتاه میتواند
دربردارنده نکات ارزندهای برای خوانندگان فارسیزبان باشد. طرح و گسترش اینگونه
مطالب بهرغم کاستیهایی که با خود به همراه دارد، میتواند مخاطبان را به دریافت بهتر
جایگاه دین، اشکال دینداری در جوامع مدرن غربی و چالشهایی که دین در ظرف و زمینههای
نوین با آن روبهرو است، رهنمون سازد. میتوان از رهگذر خوانش چنین مطالبی دریافت
ارزیابی باورها و نگرشهای دینی را نمیتوان فقط برمبنای گفتمان رسمی سنجید. وظیفه
جامعهشناسی بیشتر از اینکه نشان دهد فرد تا چه اندازه دیندار است - آنگونه که در
بسیاری از پژوهشهایی که نام جامعهشناسی دین یا جامعهشناسی دینی را در کشورمان
به یدک میکشند بدون اینکه در بسیاری از مواقع دستکم تفاوت این دو را دریافته
باشند- این است که صور و شیوههای گوناگون تجربههای دینی را شناسایی کند.
بیپاسخ ماندن پرسشهای اساسی درباره وضعیت دینداری در
کشور و هرگونه کنکاشی درباره ابعاد معرفتشناختی، انسانشناختی و فلسفی دگرگونی
امر دینی به بوته فراموشی سپرده شده است و به پیروی از رویه رایج در بسیاری از پژوهشهای
کمی در ایران آن هم براساس مدلهای از پیشساخته دنبال میشود.
کتاب «دین در جوامع مدرن» با ترجمه و گردآوری علیرضا
خدامی با شمارگان ۵۰۰ نسخه در ۲۷۱
صفحه به بهای ۲۰ هزار تومان به همت نشر نی منتشر و وارد بازار کتاب شده است.