سه‌شنبه‌های سخنوری

سه‌شنبه‌های سخنوری نام کتابی است که در آن دکتر علی جان بزرگی (جهانی) به گردآوری و تدوین تقریرات استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، در کلاسی که سالهاست هر هفته سه شنبه‌ها در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار می‌شود، پرداخته است. کتاب در شش بخش تدوین یافته است و در هر بخش از آن یک‌ترم از تدریس دکتر شفیعی گنجانده شده است. این کتاب از سه شنبه ۱۳۹۰/۷/۵ تا ۱۳۹۴/۹/۱۷ را دربرمی گیرد.

برای آن‌ها که از نزدیک با نحوه‌ی تدریس استاد شفیعی در کلاسهایش آشنا هستند گردآوری چنین کتابی نشان از پشتکار و علاقه زاید الوصف نویسنده آن به دکتر شفیعی و کلاس ایشان دارد؛ زیرا استاد بنا به اقرار خودشان در هیچ کلاسی مبتنی بر جزوه و کتاب و اصول از پیش تعیین شده‌ی مشخصِ آموزشی به ارائه درس نمی‌پردازند و تقریرات ایشان در کلاس بر گنجینه‌ی حفظیات ایشان استوار است و روند کلاس با بیان سؤال از طرف دانشجویان و پاسخ‌های ایشان شکل می‌گیرد. کلاس‌هایی که برای آن‌ها که دنبال کلاس به معنای اصطلاح کنونی‌اند کسالت بار و برعکس برای آن‌ها که به دنبال آشنایی با ایده‌ها و اندیشه‌ها و صحبت‌های نو هستند جذاب و پربار است. به گونه‌ای که بخش اعظم افراد شرکت کننده در کلاسهای ایشان را افرادی غیر از دانشجویان اصلی کلاسشان تشکیل می‌دهند و چه بسا بیشتر دانشجویان برای دیدن استاد از شهرهای دور و نزدیک هر سه شنبه خود را به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران می‌رسانند تا خوشه چین سخنان ایشان باشند.

جان بزرگی در سه شنبه‌های سخنوری کوشیده است آینه‌ای باشد برای بازتاب آنچه سه شنبه‌ها در کلاس دکتر شفیعی رخ می‌دهد. کوشش جان بزرگی در بیان تمام ماوقع کلاس‌ها برای مخاطبانی که یا فرصت شرکت در کلاس‌های دکتر را ندارند و یا از نظر مکانی چنین امکانی برایشان مقدور نیست و یا معذورات دیگری دارند و یا حتی برای آن‌ها که از سر کنجکاوی دوست دارند بدانند در این کلاس‌ها چه می‌گذرد، قابل توجه و تأمل است.

این کتاب مشحون از نکته‌های نو و مهم‌تر از آن ایده‌هایی است که دکتر شفیعی در کلاس خویش با دانشجویان در میان می‌گذارد. ایده‌هایی که برای دانشجویان به ویژه دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی که در تلاش برای یافتن موضوع مقالات و پایان نامه هستند بی شک می‌تواند بسیار مثمرثمر باشد و به آن‌ها در انتخاب موضوعات منطقی و مفید یاری رساند. موضوعاتی که در دراز مدت می‌تواند به بهبود وضعیت ادبیات فارسی در کشور بیانجامد و حتی در حوزه‌ی زبان فارسی مفید فایده واقع شود. مطالبی راجع به فرمالیسم، زیبایی شناسی، تصوف، نظریه ادبی و ... ازجمله مطالب مطرح شده در این کتابند.

از ایراداتی که می‌توان به کتاب گرفت بیان وصف‌های احساسی و جزئی نگری های گاه بیش از حد نویسنده است که اگرچه نشان از دقت نظر و توصیفات دقیق او دارد ولی برای خواننده توصیف هر جلسه پوشش و رفتار دکتر شفیعی و حوادث کلاس در حالی که گاه گاه به بیان اصل مطلب خدشه وارد می‌سازد و نویسنده را بیشتر از محتوی به بیان ظواهر کلاس محدود می‌کند، منطقی نیست به ویژه که نام کتاب هم با این توصیفات و بیان حواشی بسیار، تناسب ندارد. به عنوان مثال بارها اتفاق می افتد که سوالی در کلاس مطرح می‌شود و نویسنده بدون توجه به بیان پاسخ آن در کتاب به راحتی از کنار این مطالب می‌گذرد حال آنکه ذهن خواننده درگیر سؤال شده و می‌خواهد اگر پاسخی از جانب استاد برای آن بیان شده آن را هم بخواند.

بدون این که ‌ کتاب، جزوه یا نوشته‌ای را ببیند، آن چنان در تدریس هنرنمایی می‌کند که چشم‌ها را خیره،‌ دست‌ها را به قلم و بدن‌های مشتاقان را در سرجایشان میخکوب می‌نماید. ص ۲۳

آن‌قدر استاد دیر آمد که دانشگاه را ترک کردم ... هرازگاهی گچ سفید، در لابه‌لای انگشتان ظریف و ماهرش در پهنه سبز تابلو، هنرآفرینی می‌کند ... اشارات دست‌هایش بشارت دانایی ست. ص ۷۷. ازجمله این وصف‌هاست که در صفحه ۲۰۷ و ۲۰۸ تا جایی ادامه می‌یابد که هیچ مطلب مهمی در یک جلسه کلاس دوساعته به مخاطب ارائه نمی‌دهد.

اشتباهات ویرایشی و تایپی

برخی اشتباهات در کتاب هست که باید نویسنده در چاپ‌های بعدی (در صورت چاپ مجدد) حتماً در رفع آن‌ها بکوشد:

-         در شعر «پریا» که توسط اخوان ثالث خوانده‌شده و در آمریکا، مخاطبین به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفتند ص ۴۷. شعر توسط شاملو قرائت‌شده است نه اخوان ثالث.

-         مباحات به‌جای مباهات ص ۲۷

-         جُندقی به‌جای جَندقی ص ۱۸۱ و تکرار آن در متن

-         فروزوان‌فر ص ۲۷،

-         ما را در صفحه ۲۱- با مسمّا ص ۲۲، این که ص ۲۳، آن چنان ص ۲۳، بی‌زار ص ۲۴، گوش زد ص ۲۸...

-         رعایت نشدن نیم فاصله‌ها خود نمایی ص ۲۴، در باره ص ۲۴، خرده بینی ص ۲۶، پرده پوشی ص ۲۷، زهشیار، ص ۲۷، با عزتش ص ۲۷ و بسیاری از کلمات دیگر

-         نمودن، گرداندن و فرمودن به‌جای فعل کردن ص ۲۲، ص ۲۷، ص ۲۸ که بارها در متن تکرار شده است

 و بسیاری از واژگان دیگر به‌ویژه واژگان وصفی که جدانویسی شده‌اند. بعلاوه اینکه صفحات پیشگفتار شماره ندارند که لازم است فکری برای آن اندیشیده شود.

این کتاب در شمارگان ۱۰۰۰ جلد از سوی نشر حریم دانش در سال ۱۳۹۵ به بازار کتاب عرضه شده است.