حمید احیا و افشین هاشمی در شهر کتاب قم

هر متن نمایشنامه خارجی ارزش ترجمه ندارد / تئاتر ایرانی در جهان حرف برای گفتن دارد

مترجم و بازیگر برجسته تئاتر کشور که در منظومه فرهنگی شهر کتاب قم سخن می‌گفت، با اشاره به اهمیت تئاتر ایران در سطح جهانی گفت: هر متن خارجی ارزش ترجمه ندارد و باید با فضا و ذائقه ایرانی، تناسب داشته باشد.

به گزارش روابط عمومی منظومه فرهنگی شهر کتاب قم، حمید احیا که در شهر کتاب قم سخن می‌گفت، با اشاره به چالش انتخاب متن برای ترجمه در حوزه تئاتر، اظهار داشت: هر متن نمایشنامه‌ای که در آمریکا منتشر می‌شود، به نظر من ارزش ترجمه ندارد.

این مترجم و بازیگر تئاتر افزود: کارهای خوب اما ناشناخته‌ای در آمریکا منتشر شده یا می‌شود که به دست مترجمان ایرانی نمی‌رسد و ناشران نیز آنها را نمی‌بینند، از این رو از ترجمه هم نمی‌شوند و باید به دنبال این گونه متن بگردیم تا ترجمه‌هایی خوب ارائه کنیم

وی خاطرنشان کرد: ترجمه نمایشنامه در ایران از زمان قاجار شروع شده است و در ابتدای آن تا مدت نزدیک به 60 سال، ادیبان ایرانی دست به ترجمه می‌زدند و ترجمه‌ها، ترجمه ادبی بود و مناسب خواندن اما مناسب اجرا نبود. بعد از گذشت شاید ۶۰ سال، دست اندرکاران تئاتر دست به ترجمه زدند که ترجمه‌های داوود رشیدی از آن جمله است.

احیا افزود: من خودم بازیگر تئاتر هستم ازین رو کار را طوری ترجمه می‌کنم که بتوانم اجرا کنم و همه نقش‌های آن را اجرا می‌کنم.

این مترجم و بازیگر تئاتر در پاسخ به سوالی درباره وضعیت امروز ترجمه نمایش در ایران، اظهار داشت: آن دسته از نمایش نامه‌های ترجمه شده که دسترسی دارم، به نظر من برخی از آنها هیچ رابطه‌ای با یاران ندارد. برای من مهم است که نمایشنامه بتواند با ایرانی صحبت کند. نمی‌توانیم یک تئاتر کاملاً خارجی را بیاوریم و از ایرانی‌ها هم انتظار داشته باشیم که آن را ببیند و بفهمد.

وی تصریح کرد: لزوم نیست هر نمایشنامه‌ای که در آمریکا نوشته می‌شود، در ایران هم ترجمه شود و اجرا شود. البته کسی نمی‌تواند برای کسی تکلیف تعیین کند. امروز با گسترش فضای مجازی، نمایشنامه‌های روز به سرعت ترجمه می‌شوند و از طریق اینترنت می‌توان بهترین نمایشنامه‌های روز دنیا دید و برای ترجمه سفارش داد.

احیا خاطرنشان کرد: سرعت ترجمه قبل از این در ایران بسیار کند بود و ما چخوف یا ایبسن را چند ده سال بعد ترجمه کردیم ولی امروز این طور نیست.

این بازیگر تئاتر با اشاره به مشکلات نمایش در ایران، اظهار داشت: عدم اعتماد به نفس با خود کم بینی در مقابل نمایشنامه‌های خارجی از جمله مشکلات نمایش در ایران است اما وقتی من به غرب رفتم و اجرای آنها را دیدم، دیدم که این طور نیست. البته ما همیشه نمایشنامه‌های خیلی خوب خارجی مثل چخوف یا برشت یا میلر را دیده‌ایم و از این رو خود را دست کم گرفته‌ایم این در حالی است که تئاتر ایرانی هم در جهان مطرح است و حرف برای گفتن دارد.

وی به نمایشنامه کپنهاگ و ماری سوئینی اشاره کرد و گفت: این دو نمایشنامه به خصوص ماری سوئینی، حرکت بسیار کمی دارند و متن محور هستند اما در عین حال جزو بهترین نمایشنامه‌ها از نظر من هستند. ما بیشترین تئاترهای خوبی که دیدیم، در جشنواره‌ها بوده و اینها به سبب محیط جشنواره‌ها، نمی‌توانند متن محور باشند.

احیا به تفاوت میان تئاتر جشنواره‌ای و تئاتر واقعی در آمریکا اشاره کرد و گفت: در محیط کوچکی که ابتدای ورود به آمریکا در آن وارد شدم، دیدم که یک نمایش با تعداد زیادی تماشاگر اجرا می‌شد اما وقتی به نیویورک آمدم، دیدم که بیشتر مسائل جشنواره‌ای مطرح است اما تماشاگر بسیار کمی وجود دارد. این در حالی است که در ایران، شبی چند اجرا با حضور تماشاگر زیاد اجرا می‌شود.

هر متنی برای اجرا مناسب نیست / بازیگران تئاتر هنگام حضور در سینما موفق‌تر هستند

به گزارش روابط عمومی منظومه فرهنگی شهر کتاب قم، افشین هاشمی که در شهر کتاب قم سخن می‌گفت، با اشاره به اینکه بازیگران هنگام نوشتن آثار اولیه خود، نقش‌های زیادی را به شکل تو در تو قرار می‌دهند تا خود این نقش‌ها را بازی کنند و توانایی خود را نشان دهند. من هم چنین کاری کردم و در اولین کارم، چنین کاری کردم اما بعد از مدتی، به نمایشنامه‌هایی رسیدم که دیگران اجرا کنند.

این بازیگر و نمایشنامه نویس افزود: نمایشنامه‌های اولیه من بسیار تولیدی بودند و تولید آنها راحت است و تقریباً هر دو هفته یک بار این روزها یک مجوز را برای اجرا امضا می‌کنم. این نمایشنامه‌ها برای گروه‌هایی که امکان مالی کمی برای هزینه کردن دارند، مناسب است و هزینه تولید در متن هم کاهش یافته است. اکنون خود نمایشنامه نویسی برای من جدی شده است و البته الزامی نیست که مترجم یا نمایشنامه نویس تولید ارزان را رعایت کند و این یک ویژگی است.

  هر متن تئائری‌ای برای اجرا مفید نیست

وی افزود: تئاتر از ابتدا به عنوان یک پدیده وارداتی مطرح بوده است و نوعی زاویه دید از پایین به بالا به آثار غربی وجود دارد. بسیاری از متون به عنوان یک متن مفید و آموزشی برای خواندن مفید است اما الزاماً برای اجرا مفید نیست.

رویکرد ما به متن، نگاه ما را تغییر می‌دهد. خوب است که به همه متون دسترسی داشته باشیم اما نه برای اجرا. ممکن است برخی متون برای یک فرهنگ امریکایی و اروپایی خیلی خوب است.

وی با اشاره به فیلم فروشنده، اظهار داشت: این فیلم از نمایشنامه میلر اشاره دارد و فضای آمریکای مطرح شده در آن به فضای ایران نزدیک است و به راحتی اجرا می‌شود اما بسیاری از نمایشنامه‌های با فضای ایران مناسبتی ندارند و تنها به عنوان تجربه قابلیت استفاده دارند.

هاشمی با اشاره به رویکرد یکی از اساتید دانشگاه بر اجرای اجباری نمایشنامه‌های خارجی اشاره کرد و گفت: یکی از اساتید دانشگاه زمانی می‌گفت که روابط در نمایشنامه‌های خارجی بهتر است و دانشجوها حتماً باید نمایشنامه خارجی اجرا کنند و من با اینکه ایشان استاد من نبود، رفتم و با وی سر این رویکرد اشتباه بحث کردم.

  راهبان معبد وانگ در تهران درخشیده است

این بازیگر و نمایشنامه نویس به تئاتر راهبان معبد وانگ اشاره کرد و گفت: این کار بسیار خوبی است که توسط بچه‌های قمی اجرا شده است و در تهران با استقبال خوبی روبرو شد. این نشان از توانمندی بچه‌های ایرانی در اجرای تئاترهای خوب است.

وی سپس به مقوله بازیگری برای تئاتر پرداخت و اظهار داشت: همانقدر که تئاتر به بازیگر احتیاج دارد، به تماشاگر خوب نیز نیاز دارد. فرد باید با خودش بدون تردید برخورد کند و در یک کلاس بازیگری در منطقه خودش شرکت کند، اگر بعد از چند روز دید که می‌تواند بازیگری را ادامه دهد، آن را جدی بگیرد. راهی جز این برای بازیگری نیست و شخص باید تلاش کند.

برای بازیگر شدن باید زحمت بکشید

هاشمی افزود: مطرح شدن در بازیگری، بها دارد و باید این بها پرداخت شود و از آن گریزی نیست. به آن به شکل یک سرمایه گذاری حتی می‌توان نگاه کرد و اگر فکر می‌کنید که این سرمایه گذاری را موفق می دانید، باید آن را انجام بدهید.

این کارگردان تئاتر به کم شدن نمایشنامه‌های ایرانی روی صحنه در یک بازه زمانی و فراوان شدن نمایشنامه‌های بی ارزش خارجی اشاره کرد و گفت: تئاتر باید نمایش دهنده واقعیات اجتماعی دوران خود باشد که با امروز جامعه ارتباط داشته باشد. به همین دلیل، نمایش ایرانی باید نوشته و اجرا شود.

بازیگران تئاتر هنگام حضور در سینما موفق‌تر هستند

نمایشنامه نویس مطرح کشور در پاسخ به سوالی درباره چالش‌های انتخاب بازیگر خاطرنشان کرد: انتخاب بازیگر به نوعی بدنامی دارد زیرا با انتخاب یک نفر، همه نفرات دیگر کنار گذاشته می‌شوند و لزوماً به این انتخاب به عنوان کار حرفه‌ای نگاه نمی‌کنند و برداشت دیگری می‌کنند به همین دلیل این روزها کمتر به این کار می‌پردازم.

وی افزود: بازیگرانی که از تئاتر وارد سینما می‌شوند، در سینما هم خوش می‌درخشند. بازیگرانی که دهه پنجاه از تئاتر وارد سینما می‌شوند، دهه شصت را هم تغذیه می‌کنند. اما بعد از این شاهد بازیگران میانسال خوب در سینمای دهه هفتاد نیستیم زیرا تئاتر در دهه شصت تئاتر فروغ کمتری داشت.