ایران: فلسفه پرسشهایی بنیادین از جهان اطراف و نحوه زندگی
مطرح میکند. در طول دهه گذشته «فلسفه عمومی» علاقه زیادی را به خود جلب کرده است.
در حقیقت، نویسندگان کتابهای فلسفه عمومی، خود فیلسوفانی هستند که نوشتههای خود
را متناسب با عموم مردم تنظیم میکنند تا سطح آگاهی را در جامعه بالا ببرند. سال ۲۰۱۶ از دید «نیگل واربرتون» فیلسوف
بریتانیایی، سال خوبی در زمینه کتابهای فلسفه عمومی بوده است. او پنج کتاب برتر
سال ۲۰۱۶ میلادی را اینگونه معرفی میکند؛
۱.«کافه
اگزیستانسیالیستی: آزادی، هستی و کوکتل زردآلویی» اثر سارا بیکول
«سارا بیکول» سالها پیش کتابی درباره «مونتنی» نوشت که
چندین جایزه برد. اما کتاب حاضر او حتی بهتر هم هست. او در این کتاب به توضیح
فلسفه میپردازد و جایگاه آن را در زمان کنونی تعریف میکند. بیکول در آخرین اثر خود
سعی کرده است تا داستان اگزیستانسیالیسم فرانسوی (با تمرکز بر سارتر و دوبوار و
همچنین مرلوپونتی) را با نظرات هایدگر و دیگران تلفیق کند. به این منظور بیکول
نظرات سارتر و اگزیستانسیالیسم دهه ۱۹۴۰ را، که دیگر در فرانسه کهنه تلقی میشوند، از نو زنده کرد.
نکته جالب توجه این است او تلاش کرده تا روند روایتگونه را حفظ کند؛ کتاب وی
ابتدا با داستانی درباره سارتر آغاز میشود که ناگهان حس کرد میتواند «کوکتل
زردآلویی» را هم فلسفی تعبیر کند. این جریان قسمتی از جنبش پدیدارشناسی بهشمار میرود
که سارتر از هوسرل وام گرفته بود؛ بخشی از فلسفیدن به معنی ارائه تعریفی دقیق از دریافتها
و تجربهها است تا بتوان ماهیت ابژهها را آشکار کرد. بیکول این ویژگی را در اثر
خود بخوبی حفظ کرده است.
۲.«اخلاقیات در
دنیای واقعی: ۸۲
مقاله کوتاه درباره مسائل مهم» اثر پیتر سینگر
پیتر سینگر از بهترین نویسندههای صاحب سبک زنده در
دنیای فلسفه است. تعداد کمی از مردم این را درک میکنند. او مسائل پیچیده را
هشیارانه و شفاف روشن میکند. سینگر متفکری «فایدهگرا» است: مدام تأکید میکند که
باید همه چیز را با عواقب آن سنجید. او سعی میکند تا در جهان تأثیرگذار باشد. به هر ترتیب،
نوشتههای او خواننده را مجبور به تفکر میکند. اصل اساسی فایدهگرایی این است که
بر عواقب ناشی از اعمال تمرکز شود (البته اگر بخواهید نیت خود را ابراز کنید
اطرافیان برداشتهای مختلفی خواهند داشت و متعاقباً پیامد خود را به دنبال دارد.)
این شرایط در مورد کسی صدق میکند که بدون قصد، بلکه با عمل خود، منجر به مرگ
دیگران شده است. ارزیابی عواقب، مشخصه بارز این دیدگاه است که نویسنده سعی کرده
است برخی چالشهای پیش روی جوامع امروزین را از این منظر مورد تحلیل قرار
دهد. این در حالی است که برخی منتقدان بر این عقیدهاند که اظهارات وی
درباره اخلاقیات امروزی باعث شده است دیدگاه مردم نسبت بهوضعیت موجود تغییر کند.
۳.«رؤیای
روشنفکری: خیزش فلسفه مدرن» اثر آنتونی گوتلیب
این کتاب نگاهی اجمالی از جهان در دوره روشنگری ارائه میدهد
که بسیاری از فیلسوفان برجسته به خاطر بیان نظرات خود محکوم به تکفیر، تبعید، یا
حتی اعدام شدند. کانت عصر روشنگری را دورهای میداند که مردم «جرأت تفکر» داشتند. واژه
«جرأت» که او بهکار برده است واژه قابل تأملی است. اینطور نبود که آنها در فکر
کردن بیپروا باشند، بلکه با خطری واقعی دست و پنجه نرم میکردند. فیلسوف اصیل
بودن در آن دوران یعنی دنبال کردن استدلال افرادی مانند اسپینوزا و اگر کسی از این
مرز فراتر میرفت باید انتظار چیزی را میکشید که برای سقراط اتفاق افتاد. این
کتاب در ادامه کتاب «رؤیای منطق» نوشته شده است که تاریخ فلاسفه را از دوره یونان
و روم باستان تا قرون وسطی بررسی میکند. گوتلیب، فیلسوفان را از رنه دکارت تا
کانت و روسو تحلیل میکند.
۴.«خشم و بخشش:
رنجش، سخاوت و عدالت» اثر مارتا نوسباوم
مارتا نوسباوم ابتدا فیلسوفی کلاسیک غرق در ادبیات بود.
او خود را درگیر مسائل سیاسی کرده بود و سفرهای زیادی به هند داشت. نوسباوم در
کتاب خود استدلال میآورد که احساس «خشم» موضوع مبهمی را در خود نهفته دارد. حس
خشم در ما ایجاد میشود، حسی که اغلب در سیاست به وجود میآید و مورد ستایش هم قرار
میگیرد: احساس میکنیم که باید در برابر بیعدالتی به خشم آییم. نوسباوم استنباط
میکند که باید از خشم و میل انتقام فراتر برویم چرا که در غیر اینصورت شرایط
وخیمتر میشود.
در مورد آنچه پس از آپارتاید در آفریقای جنوبی رخ داد،
فکر کنید. شاید انتظار اقدامات تلافیجویانه و تحقیر افرادی را داشتید که شکنجه و
قتل انجام دادند. رویکرد کیفری به طور طبیعی به ذهن بسیاری از مردم آمده است. در عوض «کمیسیون
حقیقت و آشتی نلسون ماندلا» بهترین گزینه پیش روی شهروندان بود. نوسباوم متون
قدیمی و تاریخی را بخوبی میشناسد و در این میان، تحلیلی متفاوت به خواننده ارائه
میدهد.
۵.«روشی نو برای
تفکر» اثر کریستین گراسلوه
کریستین گراسلوه، استاد دانشگاه هاروارد که برای
دانشجویان خود یک دوره «فلسفه چینی» ارائه داد و مورد استقبال آنان قرار گرفت، در کتاب
خود «نحوه زندگی» را بهعنوان سؤال اساسی فلسفه معرفی میکند. او فلسفه منسیوس را بررسی
میکند که در تابع مکتب کنفوسیوس قرار میگیرد.
منسیوس نکات مهمی درباره اهمیت فضیلت در «ساختار
خانواده» و گسترش این دایره به افراد دیگر ارائه میدهد. دیدگاه عموم این است که
افلاطون بر فیلسوفان قرون وسطی تا به امروز تأثیرگذار بوده است. واقعیت این است که
کنفوسیوس، منسیوس و سایر فیلسوفان چینی این تأثیر را در تفکر خود حس نکردند. حتی
برخی بر این عقیده هستند که فلسفه بودایی بر نوشتههای شوپنهاور و هیوم تأثیر گذاشته
است. این کتاب برای مخاطب خاص نوشته شده و از آنها دعوت میکند تا در ادامه کتابهای
دیگری را نیز مطالعه کنند.
فیلسوفان در طول تاریخ بر آن بودهاند از اتفاقات
پیرامون خود تصویر واضحتری بدهند. در گفتمان ۲۵۰۰ ساله فلسفی قصد شده تا غفلت از
اذهان بشریت زدوده شود اما لزوماً به این معنی نیست که نتایج سودمندی در زندگی
افراد به همراه داشته است. بنابراین، «گراسلوه» بشر امروزین را دعوت میکند تا در
کنار فلسفه، کتابهای روانشناسی عملی را نیز مطالعه کند.
منبع:
Fivebooks.com