روایت کوتاه زندگی یک برنده نوبل که جایزه‌اش را نگرفت

جام‌جم:  بوریس پاسترناک شاعر و نویسنده نامدار روسیه و خالق رمان جاودانی دکتر ژیواگو ۱۲۷ سال پیش در روز ۱۰ فوریه سال ۱۸۹۰۰ میلادی در شهر مسکو متولد شد.

بوریس لئونیدوویچ پاسترناک درخانواده ای هنرمند و هنرشناس متولد شده بود. پدرش لئونید پاسترناک یک نقاش و مادرش روزا کافمن نوازنده مشهور پیانو بود.

بوریس ابتدا به تحصیل موسیقی پرداخت و سپس در دانشگاه سنت پترزبورگ در رشته حقوق فارغ التحصیل شد.اما سرانجام رشته مورد علاقه‌اش ادبیات را برگزید.او در سال ۱۹۱۲ به ایتالیا رفت.سپس در دانشگاه ماربورگ آلمان به تحصیل فلسفه پرداخت.

سال‌های نخست فعالیت ادبی بوریس پاسترناک با تنش‌ها و دگرگونی‌های عمیق اجتماعی در روسیه، انقلاب بلشویکی اکتبر ۱۹۱۷ و ناآرامی‌های داخلی پس از آن هم زمان بود. پاسترناک جوان کار ادبی خود را با انتشار چند شعر در سال ۱۹۱۴ آغاز کرد. انتشار ده مجموعه شعردر ۲۰ سال بعد او را در جایگاه بزرگترین شاعران کشورش قرار داد.

پاسترناک گرچه هنرمند مورد نظر حکومت بلشویکی شوروی نبود اما به دلیل اقبال عمومی از شعرهایش در نخستین کنگره نویسندگان شوروی در سال ۱۹۳۱ به عنوان بزرگترین شاعر معاصر تحسین شده بود. او تا دو سال قبل از مرگش که رمان دکتر ژیواگو را منتشر کرد، تقریباً چیزی جز شعر در کارنامه ادبی‌اش نداشت.

پاسترناک در جوانی شاهد فروپاشی امپراتوری تزاری بود و پس از آن شکل گیری رژیمی توتالیتر و ایدئولوژیک را نیز تجربه کرد.؛ حکومتی که ادبیات و هنری را می‌پسندید و قبول داشت که فقط ایده‌ها و تفکر رسمی حزب حاکم را تبلیغ کند.

پاسترناک کتاب دکتر ژیواگو را در سال ۱۹۵۵ نوشته بود ، اما هیچ ناشری در روسیه حاضر به چاپ آن نشد. تا این که ناشر ایتالیایی فلترینلی در سال ۱۹۵۷ این کتاب را در ایتالیا منتشر کرد.

در سال ۱۹۵۸ میلادی کتاب دکتر ژیواگو جایزه نوبل ادبیات را نصیب بوریس پاسترناک کرد. کتابی که در آن زمان در روسیه منتشر نشده بود.

اما حکومت اتحاد جماهیر شوروی پاسترناک را به شدت تحت فشار قرار داد تا این جایزه را نپذیرد.

مقامات شوروی عقیده داشتند شاهکار پاسترناک دکتر ژیواگو یک کتاب ضد انقلابی است. انجمن نویسندگان شوروی ، بوریس پاسترناک را در سال ۱۹۵۸ از جمع خود اخراج کرد.

دکتر ژیواگو داستان زندگی پزشک شاعری را روایت می‌کند که در بحبوحه انقلاب اکتبر و جنگ‌های داخلی در کشور تازه تأسیس اتحاد جماهیر شوروی، حوادث اجتماعی مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهند.

برخلاف ایدئولوژی حاکم که انقلاب بلشویکی را مبدأ و منشاء پدیدار شدن دورانی نو می‌دانست، در این رمان اضمحلال حکومت تزاری به مفهوم سرآغاز فروپاشی زندگی بسیاری از انسان‌ها است.

در همان دورانی که حکومت بلشویکی نادیده گرفتن منافع فردی برای سعادت جامعه را تبلیغ می‌کند، رمان دکتر ژیواگو به تشریح عواطف و زندگی شخصی افرادی می‌پردازد که حوادث پس از انقلاب بلشویکی سرنوشت هر یک را به نوعی تغییر می‌دهد.

بوریس پاسترناک دو سال بعد و در حالی که از همه طرف تحت فشار قرار داشت در روز ۳۰ مه سال ۱۹۶۰ به علت ابتلا به سرطان درگذشت.

پس از مرگ پاسترناک ، رژیم شوروی در اقدامی انتقامجویانه الگا ایوینسکایا ، همسر و ایرینا امیلیانووا دخترش را به بهانه واهی قاچاق ارز دستگیر کرد.

در سال ۱۹۶۵ فیلم داستان دکتر ژیواگو به کارگردانی دیوید لینز و نقش آفرینی بازیگران بزرگی از جمله عمر شریف ، جولی کریستی ، جرالدین چاپلین ، الک گینس و... روی پرده سینما جاودان شد. این فیلم پنج جایزه اسکار را به خود اختصاص داد. موسیقی به یاد ماندنی فیلم ساخته موسیقیدان برجسته فرانسوی موریس ژار بود که به خاطر آن دومین جایزه اسکار خود را دریافت کرد.