نامزدهای ایرانی جایزه «هانس کریستین اندرسن» سال ۲۰۲۴ در حالی از سوی شورای کتاب کودک معرفی شدند که نوشآفرین انصاری، دبیر این شورا تأکید دارد: «شرکت در چنین عرصه‌هایی یکی از راه‌های مؤثر در دستیابی به دیپلماسی فرهنگی است.»
شورای کتاب کودک به‌عنوان یکی از نمایندگی‌های ایران در دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)، علیرضا گلدوزیان را در بخش تصویرگری و جمشید خانیان را هم در بخش نویسندگی به‌عنوان نامزدهای کشورمان برای رقابت در جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن ۲۰۲۴ به دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) معرفی کرده است. این دومین مرتبه‌ای است که اسم خانیان از سوی این تشکل مردم‌نهاد به دبیرخانه جایزه هانس کریستین اندرسن ارسال می‌شود.آنچه سبب علاقه‌مندی نویسندگان کشورهای مختلف به این رویداد بین‌المللی حوزه ادبیات شده این است که در حوزه کتاب‌های داستانی کودک و نوجوان، «هانس کریستین اندرسن» در جایگاه نخست جوایز ادبی، از جهت اهمیت برگزاری و میزان اثرگذاری برخوردار است، آنچنان که از آن با عناوین دیگری نظیر نوبل کوچک هم یاد می‌شود، البته با یک تفاوت عمده! این‌که به‌رغم سنگینی سایه سیاست بر انتخاب‌های هیأت داوران نوبل ادبی، در جایزه «هانس کریستین اندرسن» خبری از چنین مسأله‌ای نیست یا حداقل آن‌قدر مشهود نبوده که گلایه‌ای در پی داشته باشد.
نوشآفرین انصاری، استاد دانشگاه و پژوهشگر پیشکسوت کتابداری که دبیری شورای کتاب کودک را برعهده دارد درباره حضور در رقابت‌های بین‌المللی به «ایران» می‌گوید: «دست‌اندرکاران فرهنگی هر کشوری نسبت به شهروندان خود جهت معرفی کوشش‌ها و موفقیت‌های آنان مسئول هستند. انجام این مسئولیت در نقاط مختلف جهان به عهده نهادهای مختلفی است؛ در ایران چند نهاد مدنی این کار را انجام می‌دهند.»در بحث رویدادهای رقابتی خارجی، شرایط ادبیات بزرگسال بسیار متفاوت از ادبیات کودک و نوجوان است چراکه در ارتباط با گروه سنی نخست با تنوع بیشتری در حوزه برپایی جوایز بین‌المللی مواجه هستیم؛ جوایزی که ازجمله آنها می‌توان به نوبل ادبی، گنکور، بوکر، هوگو، پولیتزر ادبی و… اشاره کرد. بااین‌حال درباره آثار ادبی مرتبط با مخاطبان کم‌سن‌وسال تنها چند جایزه مطرح آن‌هم در سطح جهانی میزبان اهالی کتاب کشورهای مختلف است.این نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت هم در همین باره تصریح می‌کند:«یکی از دلایل اهمیت جایزه هانس کریستین اندرسن به این بازمی‌گردد که در حیطه ادبیات کودک و نوجوان با تعداد کمی از جوایز روبه‌رو هستیم.اغلب این رویدادهای رقابتی نیز از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) برگزار می‌شوند، جوایزی ازجمله هانس کریستین اندرسن که تلاش آن برای انتخاب نویسندگان و تصویرگران برتر جهان است.»
البته علاوه‌بر جایزه یاد شده، دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان هرساله دست به انتشار فهرستی افتخاری هم می‌زند که شامل معرفی بهترین آثار در زمینه‌های تألیف، طراحی و ترجمه می‌شود. انصاری درباره این‌که معرفی نامزدهای هر کشور برای شرکت در این رویدادهای رقابتی به عهده چه سازمان‌هایی است، می‌گوید: «اسامی نامزدهای انتخابی هر کشوری تنها از دریچه نهادهایی که عنوان نمایندگی ملی این دفتر را کسب کرده‌اند مقدور است.»
همان‌طور که این استاد دانشگاه نیز تأکید کرد در کشور ما نیز چند تشکل و نهاد موفق به کسب اعتبار موردنظر از سوی (IBBY) برای معرفی نامزدهای موردنظر خود شده‌اند که شورای کتاب کودک، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و همچنین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از آن جمله هستند.دبیر شورای کتاب تأکید می‌کند:«تشکل‌های عضو در این دفتر بین‌المللی ناچار به پرداخت حق عضویتی هستند که مبلغ قابل‌توجهی برابر با یک‌هزار و ۵۰۰ دلار است. شورا از سال ۱۳۴۳ به عضویت (IBBY) درآمده و تا به امروز با هر مشکلی که بوده آن را پرداخت کرده‌ایم. این برای تشکل‌هایی که به شکل مردمی اداره می‌شوند رقم زیادی به شمار می‌آید ولی به‌هرحال امکان مهمی برای معرفی تلاش‌های ارزشمندی است که از سوی اهالی ادبیات و فعالان حوزه کتاب شاهد هستیم.»
او با اشاره به این‌که جوایز حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان تنها به نویسنده و تصویرگر محدود نمی‌شوند، ادامه می‌دهد:«ما برای شرکت در این جوایز حتی نهادهای مؤثر در مباحثی نظیر ترویج کتابخوانی هم معرفی می‌کنیم. دفتر کتاب بین‌المللی کتاب برای نسل جوان، جایزه‌ای نیز به نام «آساهی» دارد که به یک نهاد ترویج‌گر اعطا می‌شود. جایزه دیگری به نام (I Read) که قدری جدیدتر است هم با هدف معرفی یک فرد مروج برگزار می‌شود.»همان‌طور که دبیر شورای کتاب هم در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد، در عرصه کتاب‌های کودک و نوجوان جایزه جهانی مهم دیگری به نام (آلما) یا جایزه یادبود «آسترید لیندگرن» هم برپا می‌شود که افزون براهمیت جهانی بسیار، ازنظر مالی هم جایزه اعطایی آن ارزش قابل‌توجهی دارد؛ درست برخلاف جوایز زیرمجموعه دفتر کتاب بین‌المللی برای نسل جوان که در آنها بحث اهمیت معنوی منتخبان درمیان است. جایزه نقدی آسترید لیندگرن به مبلغ ۵ میلیون کرون سوئد، تقریباً برابر با ۸۰۰ هزار دلار است. آلما، عنوان گران‌ترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان و همچنین دومین جایزه بزرگ ادبیات جهان را دارد.
نوشآفرین انصاری که بابت چندین دهه تلاش مستمر در راستای ترویج کتابخوانی و کمک به ارتقای کیفی و کمی ادبیات تألیفی کودک و نوجوان و همچنین بهبود وضعیت کتابداری از کشورمان به‌عنوان نامزد دریافت (آلما) ۲۰۲۳ در بخش مروجان کتابخوانی معرفی‌شده، می‌گوید: «مختصری به بحث ضرورت پرداخت حق عضویت برای معرفی نامزدهای کشورمان به این دفتر بین‌المللی اشاره شد، اما مسأله هزینه‌های بالای شرکت و بهره‌مندی از امکانات و شرایط حاصل از این رویدادهای جهانی تنها به حق عضویت محدود نمی‌شود. (IBBY) به‌طور مستمر دست به برپایی کنگره دوسالانه ادبیات کودکان می‌زند. ما برای حضور نویسنده و پدیدآورندگان کتاب در هر دوره این کنگره با مشکلات مالی زیادی روبه‌رو هستیم.»
او ادامه می‌دهد: «در شهریور سال‌جاری، سی‌وهشتمین دوره این کنگره به میزبانی مالزی برگزار می‌شود، حضور یک هیأت آبرومند و قدرتمند ایرانی در این رویداد اهمیت زیادی دارد. بااین‌حال من و همکارانم در شورای کتاب کودک با این دغدغه روبه‌رو هستیم که چطور همکارانی را که از ایران به کنگره دعوت‌شده‌اند ازنظر مالی برای این حضور همراهی کنیم. سازمان‌های مردم‌نهاد بویژه در وضعیت اقتصادی فعلی بیش‌ازپیش به همراهی و حمایت دولتمردان نیاز دارند. این افراد می‌توانند به نام ایران در کنگره شرکت کرده، بدرخشند و با سخنرانی خود بر دیگر حاضران نیز اثر بگذارند.»در حیطه آثار تألیفی ادبی کشورمان گاه اظهارنظرهایی حاکی از این به گوش می‌خورد که سطح ادبیات داستانی فارسی در حدی نیست که یارای رقابت در سطح جهانی را داشته باشد. این گفته‌ای است که انصاری با آن مخالف است و تصریح می‌کند:«در ارتباط با ادبیات داستانی گروه سنی بزرگسال اطلاعات دقیقی ندارم اما به اتکای حدود شصت سال فعالیت مستمر در عرصه ادبیات و کتاب‌های کودک و نوجوان تأکید دارم که ادبیات فارسی امروز ما برخوردار از آثار ارزشمندی است که در رقابت جهانی حرف بسیاری برای گفتن دارند، در همین رابطه هم می‌توان به فرهاد حسن‌زاده اشاره کرد که برای دوره‌ای از وی به‌عنوان یکی از پنج نویسنده شاخص و بزرگ ادبیات کودک و نوجوان تقدیر شد.»انصاری گفته‌های خود را با اشاره به یکی از مهمترین اهدافی که حتی فراتر از خود ادبیات می‌توان در پی شرکت در جوایز و رویدادهای این‌چنینی کسب کرد به پایان می‌برد و می‌گوید: «تأثیر شرکت در چنین جوایزی تنها به معرفی ادبیات تألیفی کشورمان محدود نمی‌شود. فراموش نکنیم که حضور در رقابت‌های بین‌المللی سبب دستیابی به بخشی از چیزی می‌شود که از آن به‌عنوان دیپلماسی فرهنگی یاد می‌شود. اینجا تنها بحث تلاش برای معرفی داشته‌های ادبی کشورمان و از سویی ارتقای ادبیات ملی‌مان در میان نیست، از این راه می‌توان حتی چهره واقعی ایران و ایرانی را به جهانیان نشان داد. نکته مهمی که درنهایت حتی به موفقیت دیپلماسی سیاسی و حتی ارتقای دیگر بخش‌های کشور هم کمک خواهد کرد و بر روابط بین‌المللی ما نیز اثرگذار خواهد بود.»
همان طور که اشاره شد، شورای کتاب کودک، جمشید خانیان را در بخش نویسندگی و علیرضا گلدوزیان را هم در بخش تصویرگری به‌عنوان نامزدهای ایرانی جایزه «هانس کریستین اندرسن» ۲۰۲۴ معرفی کرده است. خانیان نویسندگی را از بیست سالگی و با نگارش نمایشنامه آغاز کرده است.بخشی از وجه تمایز نوشته‌های وی در مقایسه با دیگران را می‌توان در سال‌های بسیاری جست‌و‌جو کرد که صرف نقد و پژوهش در عرصه‌های مختلف ادبی کرده، تلاشی که در حیطه نمایشنامه‌نویسی شروع شد و در ادبیات کودک و نوجوان رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت. از این نویسنده ۶۱ ساله آبادانی تا به امروز بیش از ۴۰ عنوان کتاب روانه کتاب‌فروشی‌ها شده است. وی سال‌هاست به‌عنوان مدرس٬ کارشناس و داور در جشنواره‌های متعدد هنری و ادبی حضور داشته است. نوشته‌های خانیان در نظام دانشگاهی هم موضوع و بهانه تألیف پایان‌نامه‌های متعددی در مقاطع مختلف شده است. «روی نی بندی»٬ «اسماعیل اسماعیل» و «دهانی پر از کلاغ» از نمایشنامه‌های خانیان و «پس یوسف من کجاست؟»٬ «همیشه همین وقت همین بازی» و «پول» هم از نوشته‌های داستانی او هستند که به زبان‌های مختلفی ترجمه شده‌اند.
علیرضا گلدوزیان هم مانند خانیان تا به امروز موفق به کسب جوایز جهانی متعددی شده، منتها حوزه کاری وی در زمینه تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوان است. این تصویرگر ۴۶ ساله کار خود را از ۱۹ سالگی با طراحی پوستر برای فیلم سینمایی «گروگان» آغاز کرده است. «این همانی» نوشته فریده خلعتبری، «بازی‌ها جورواجورند» سروده شکوه قاسم نیا، «باعلی، یاعلی» نوشته فریبا کلهر و «بازی‌های پنج انگشت» سروده مصطفی رحماندوست برخی کتاب‌هایی هستند که تصویرگری آنها را انجام داده است.
دیدگاهتان را بنویسید