کد مطلب: ۱۱۹۸۶
تاریخ انتشار: دوشنبه ۲۳ بهمن ۱۳۹۶

بکت از چشم بکت‌شناسان

 

شرق: اگر بخواهیم فهرستی از نمایشنامه‌هایی ارائه دهیم که به بی‌شمار تفسیر و تأویل پیرامون خود راه می‌دهند، بدون‌شک نمایشنامه مشهور «در انتظار گودو»ی ساموئل بکت در این فهرست خواهد بود؛ نمایشنامه‌ای که همچون عمارتی است با‌ هزاران در، که بسته به این‌که هرکس از کدام‌یک از آن درها به آن وارد شده باشد، چشم‌اندازی متفاوت را به مخاطبش عرضه می‌کند. از «در انتظار گودو» تفسیرها و تأویل‌های متعددی ارائه شده است. کتاب «تفسیرها و تأویل‌ها: در انتظار گودو» که با ترجمه بهروز حاجی‌محمدی در نشر ققنوس به چاپ رسیده است، مجموعه‌ای است از تعدادی از این تفسیرها و تأویل‌ها که در کتابی که سرویراستار آن هارولد بلوم است گرد آمده‌اند. مترجم در پیشگفتاری که بر ترجمه فارسی این کتاب نوشته است، ضمن توضیحی درباره بکت، آثار نمایشی‌اش و به‌طور مشخص نمایشنامه «در انتظار گودو» که موضوع اصلی مقالات این کتاب است، کتاب حاضر را ترجمه مقالاتی انتقادی از برخی بکت‌شناسان برجسته در باب مشهورترین نمایشنامه بکت، یعنی «در انتظار گودو» معرفی می‌کند و آن را مکمل کتابی می‌داند که با عنوان «پارتیزان و کبوترها: مجموعه مقالات انتقادی در باب زندگی و آثار ساموئل بکت» در سال ١٣٩٣ با ترجمه خود او در نشر ققنوس به چاپ رسیده بوده است. مترجم همچنین در پانوشت مقدمه‌اش توضیح می‌دهد که یکی از مقالات کتاب حاضر (مقاله مایکل وارتون)، چون پیش از این در ترجمه او از نمایشنامه‌های «آخر بازی» و «در انتظار گودو»، که هردو در یک کتاب چاپ شده بودند، آمده است، آن مقاله را دوباره در این کتاب نیاورده است. زمان بسیاری در گودو هست، نوشته ریچارد شکنر، بکت «گودو» را کارگردانی می‌کند، نوشته والتر د. آسموس، مقدمه: پوچی امر پوچ، نوشته مارتین اسلین، گودویی که نمی‌آید: نوشته کاترین اچ. رکمن، لذت تراژیک در انتظار گودو، نوشته نورمن برلین، در انتظار گودو، نوشته رابی کوهن، حاصل کار؟، نوشته کریستوفر دِونی، در انتظار گودو: بُعد وجودی، نوشته لوئیس گوردون، پدیده گودو، نوشته گری دوکز و در انتظار گودو، نوشته رونن مک‌دونالد مقالاتی هستند که در این کتاب می‌خوانید. مقدمه کتاب را هم هارولد بلوم نوشته و همچنین در آغاز کتاب یادداشت کوتاهی هم از او به‌عنوان سرویراستار کتاب آمده است. بلوم در این یادداشت مقالات کتاب را به صورتی موجز این‌گونه معرفی می‌کند: «مقدمه من همسو با دیدگاه شلی، در انتظار گودو را نمایشی عرفانی می‌داند. حضور کاملا عینی شلی در این نمایشنامه بکت تصادفی نیست. به گمانم بر اساس نظر شلی، پوزو می‌توانست همان گودو باشد، که تعبیر مهیبی است. زمان، این شرّ مجسم عرفان، به قلم ریچارد شکنر تجزیه و تحلیل می‌شود. سپس والتر د. آسموس از کارگردانی بکت در یکی از بازی‌های خودش گزارش می‌دهد. مارتین اسلین تئاتر پوچ‌گرا را تعریف می‌کند و کارتین اچ. برکمن این نمایشنامه را اثری پیشقراول می‌داند. نورمن برلین برای تعریف لذت زیبایی‌شناختی گودو تلاش می‌کند و سپس رابی کوهن خلاصه مفیدی از این نمایشنامه ارائه می‌دهد. کریستوفر دِونی به مفاهیم فراسوی گودو می‌پردازد و لوئیس گوردون بحث اگزیستانسیالیسم را مطرح می‌کند. گِری دوکز و رونن مک‌دونالد دو دیدگاه متضاد و متقاعدکننده در مورد گودو ارائه می‌دهند و باز این نکته را ثابت می‌کنند که معماهای این نمایشنامه ناگشودنی است.»
آن‌چه در ادامه می‌خوانید سطرهایی است از یکی از مقالات این کتاب، مقاله نورمن برلین، با عنوان لذت تراژیک در انتظار گودو: «معتقدم چیزی در گودو رخ می‌دهد و معتقدم که این نمایشنامه نوعی حرکت خاص را نشان می‌دهد. دیگر این‌که آن‌چه رخ می‌دهد ما را آشفته می‌کند، با انتظارات ما بازی می‌کند، سوال ایجاد می‌کند، وادارمان می‌کند در مورد موضوع پوشیده تأمل کنیم، حتی وقتی هم که چندان پوشیده به نظر نمی‌رسد، آن‌طور که هست، آن‌جا، در قالب تصاویر فیزیکی روی صحنه. امر فیزیکی متافیزیک را تحریک می‌کند و ظاهرا ما را به جستجوی معنا می‌کشاند، اما در همان حال ما را به سوی عدم اعتماد به معانی می‌راند، زیرا بکت به شکلی خستگی‌ناپذیر امور متقارن، آنتی‌تزها، انتظارات برآورده‌نشده، یقین‌های متزلزل و گفته‌های متناقض را مطرح می‌کند. همان‌طور که دیدیم، نمی‌شه کاری کرد یکی از این گفته‌هاست. به یک معنا کاری نمی‌توان کرد، به معنای دیگر بسی کارها صورت می‌گیرد. یا تقارن ظاهری دو پرده را در نظر بگیرید. بله، حوادثی دوباره رخ می‌دهد، اما این حوادث با شدت و سرعت بیشتری اتفاق می‌افتند و این دقیقا زمانی اهمیت دارد که بخواهیم تأثیر یک نمایش را بر تماشاگر بسنجیم. در گودو حرکتی سریع به سوی پایان احساس می‌شود، هرچند که این پایان به‌جای پایان‌بندی‌های متعارف به بن‌بست منتهی می‌شود. حرکتِ نمایش بیش از آن‌که دوری باشد حرکتی خطی است. یقینا بکت طرفدار حرکت دوری است و این همان تکرار است، تکرار واژه، حرکات دست و صورت، جابه‌جایی‌ها و مسئله‌ای که پاسخی ندارد. اما حرکات دوری او بخشی از طرح تثبیت انتظارات و تصحیح آن‌هاست که ما را در مقام تماشاگر همواره هشیار نگه می‌دارد و واکنش‌هایمان را شکل می‌دهد...»
در پایان کتاب پس از سالشماری از زندگی و آثار بکت، نویسندگان مقالات کتاب معرفی شده‌اند.

 

0/700
send to friend
مرکز فرهنگی شهر کتاب

نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸

تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲

 

 

 

تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.

 

عضویت در خبرنامه الکترونیکی شهرکتاب

Designed & Developed by DORHOST