پیشنهاد بی‌شرمانه به ادبیات غرب

جام جم:  وقتی سال گذشته رویای پوشالی هالیوود در ترسیم جهانی عاری از خشونت علیه زنان در عرض چند روز به طور کامل فروریخت و بداخلاقی‌های جنسی اسطوره‌های این سینما یک‌به‌یک رسوا شد، کمتر کسی فکر می‌کرد موج شکل‌گرفته در این رسوایی، از دژ سینما بگذرد و سواحل اغلب آرام ادبیات جهان را هم با خود ببرد.

نخستین زمزمه‌ها، کمی بعد از رسوایی اخلاقی هاروی واینستاین، تهیه‌کننده نامدار هالیوود و کوین اسپیسی بازیگر محبوب سینمای آمریکا، به گوش رسید؛ هالیوود در حال فروپاشی رسید که کیلومترها این سوتر، بریتانیا، جغرافیای دوم رسوایی شد اما این بار در صنعت نشر کتاب. گزارش‌ها یک‌به‌یک منتشر می‌شد و بر حیرت‌ها می‌افزود. پای چند ناشر و چند نویسنده گردن‌کلفت در میان بود.

ماجرا به همین هم محدود نماند و دامان پرآوازه‌ترین و معتبرترین آکادمی‌ای را که هر سال جایزه‌ای ادبی اهدا می‌کرد گرفت؛ بله، نوبل هم پاکدامنی‌اش را بر باد رفته می‌دید و چنان‌چه می‌دانید به چند اخراج و استعفا و نهایتاً لغو اهدای جایزه امسال انجامید. اما برای فروپاشی دومین نهاد معتبر جایزه‌های ادبی در جهان، چند روز بیشتر وقت لازم نبود. بعد از مدتی گمانه‌زنی‌ها درباره رسوایی‌های اخلاقی در بطن این جایزه، حالا خبر رسیده که رئیس این جایزه هم از سمت خود کناره‌گیری کرده است؛ ادبیات را چه شده؟ چه شد که این چنین، دو نهاد معتبر ادبیات چنین متزلزل شدند و فروریختند؟

اصل ماجرا

هیات‌مدیره جایزه ادبی پولیتزر به خاطر اتهام‌های جنسی، از سمت خود کناره‌گیری کرد؛ این خبر را باید دومین آوار سهمگین رسوایی‌های جنسی بر سر ادبیات جهان در نظر آورد. اولین پیامد این رسوایی‌ها را خاطرتان هست. وقتی چند روز پیش، پس از چند بار کش و قوس بالاخره اعلام شد که جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸ به خاطر حواشی به‌وجودآمده برگزار نخواهد شد.

شرح ماوقع جام‌جم

اولین بمب رسوایی‌های جنسی در حوزه کتاب، وسط میدان نشر در بریتانیا منفجر شد؛ جایی که زنان ناشر انگلیسی از آزارهای جنسی که در محیط کار خود با آن روبه‌رو بوده‌اند، بی‌پرده و صریح سخن گفتند.

کیکاووس زیاری، روزنامه‌نگار پیشکسوت که افتخار همکاری با او را در روزنامه جام‌جم داریم، دی‌ماه سال گذشته و وقتی ماجرای رسوایی‌های جنسی در صنعت نشر داغ بود، گزارشی دست اول برای ما نوشت.

معلوم نیست آخرش چه می‌شود. می‌شود گفت موج رسوایی‌های جنسی که از سینما شروع شد و به ادبیات رسید، به طرز غیرمنتظره‌ای، بیش از آن‌که غول‌های سینمایی را با خود ببرد، اهالی ادبیات را به تباهی نزدیک کرده است. غیرمنتظره از این رو که عموماً تصور می‌شود این وصله‌ها به تن سینما بیشتر می‌چسبد تا به ادبیات! البته ما قضاوتی درباره تفاوت ماهوی این دو ساحت نداریم، اما با این حال، خودتان ببینید که دو غول بزرگ ادبیات جهان، یعنی نوبل و پولیتزر در فاصله اندکی از هم فروریخته‌اند و چنین بلایی حتی با وجود رسوایی‌های اخلاقی دو غول بزرگ سینمای هالیوود یعنی واینستاین و ایپیسی، سر هالیوود نیامده است.

سیل رسوایی، پولیتزر را هم برد

صبح دیروز بود که پس از دو سه هفته از گذشت انتشار اخبار اتهام‌های جنسی یک نویسنده بزرگ، او که ازقضا رئیس دومین جایزه ادبی معتبر در دنیا بود از سمت خود استعفا داد تا پس از نوبل، دومین کاریز ادبیات جهان نیز فروبریزد.

مجموعه اتهام‌های جنسی بالاخره کار دست جونو دیاز داد و دیروز هیات‌مدیره جایزه ادبی پولیتزر در بیانیه‌ای اعلام کرد این نویسنده از سمت ریاست این جایزه ادبی کنار رفته است و به اتهام‌های او به صورت مستقل رسیدگی می‌شود.

دیاز که اخیراً به ریاست این نهاد ادبی گماشته شده بود،‌ همچنان یکی از اعضای هیات‌مدیره جایزه پولیتزر باقی خواهد ماند. او که در سال ۲۰۰۸ با رمان «زندگی کوتاه شگفت‌انگیز اسکار وایو» موفق به کسب جایزه پولیتزر ادبیات شد، در چند وقت اخیر با اتهام‌های سوءاستفاده اخلاقی از سوی چند نفر روبه‌رو شده است.

کناره‌گیری از ریاست بر پولیتزر، تنها چیزی نیست که آقای رئیس ازدست‌رفته می‌بیند. در این مدت هم جشنواره نویسندگان سیدنی در استرالیا از حضور او در این رویداد ممانعت کرده و هم کتابخانه عمومی دانشگاه کمبریج اعلام کرده که برنامه کتاب‌خوانی سالانه خود را با حضور جونو دیاز لغو کرده است.

او حتی اگر بتواند در دادگاه از پس اتهام‌هایش برآید بعید است بتواند در ادبیات جهان سر برآورد. او می‌تواند سرنوشت بازیگری محبوب چون کوین اسپیسی را مرور کند که حالا در هالیوود جواب سلامش را هم نمی‌دهند.

جاده دوطرفه رسوایی؛ سوئد ـ انگلیس

ماجرای رسوایی‌های جنسی در حوزه نشر کتاب و ادبیات، از صنعت نشر بریتانیا آغاز شد؛ براساس گزارش‌هایی که اخیراً در این ارتباط منتشر شده و پیش از این نیز در جام‌جم به آنها پرداخته‌ایم، با وجود حضور غالب ۸۰ درصدی زنان در کار نشر، آن‌ها از دیرباز با مشکل آزار و اذیت جنسی از سوی همکاران مرد خود روبه‌رو بوده‌اند. آن‌ها عقیده دارند بحث بی‌پرده درباره آزار جنسی، کمک می‌کند تا مردان ناشر (و در کل مردانی که در ارتباط کاری با زنان ناشر و اهل کتاب هستند) متوجه حساسیت موضوع شده و دست و پایشان را جمع کنند.

ناشران جوان می‌گویند انواع و اقسام آزارهای جنسی را در محیط کار خود تجربه کرده‌اند.

یکی از آنها که با گاردین گفت‌وگو کرده بود، بیان کرد: «بازیگران زن را همه می‌شناسند و به همین دلیل، اگر به صورت مستقیم دراین باره صحبت کنند، با اعتراض کمتری روبه‌رو می‌شوند. اما چه کسی ناشران زن (و حتی مرد) را می‌شناسد؟ دنیای ما کوچک و محدود است. افشای نام و هویت ما، بیشتر باعث تزلزل در خانواده و محیط کار می‌شود. ما به اندازه زنان بازیگر، مدافع و غمخوار نداریم. شاید همین نکته باعث می‌شود کمی دست به عصا عمل کنیم.»

با این حال، زنان ناشر و فعال دنیای کتاب، حاضر به ادامه سکوت نشدند و رسوایی‌ها آغاز شد. حالا آنها لابد خوشحالند که با افشاگری‌هایشان بالاخره پای نوبل و پولیتزر هم به میان آمد و رسوایی‌ها گستره‌ای وسیع‌تر را در برگرفت. هم نوبل ادبیات امسال اهدا نخواهد شد و هم پولیتزری‌ها رئیس‌شان را برکنارشده می‌بینند.

متهم کیست؟

رئیس جایزه ادبی پولیتزر که حالا به‌خاطر رسوایی‌های جنسی برکنار شده از مطرح‌ترین نویسنده‌های روز دنیاست

پروفسور نویسندگی خلاقانه. این، لقبی است که جونو دیاز به آن معروف است. پیش از این‌که اخیراً به سمت مهم ریاست بر هیات‌مدیره جایزه ادبی پولیتزر گماشته شود، خود از برندگان این جایزه مهم بوده چرا که داستان‌نویسی معروف است و چند کتاب پرفروش هم نوشته است.

البته پولیتزر تنها نهاد ادبی نیست که حالا پس از اتهامات دیاز لکه‌دار شده است. دیاز با کاری که کرده، چند جایزه دیگر را هم با خود به صدر اخبار رسوایی‌های جنسی کشانده است. او علاوه بر جایزه پولیتزر، برنده چندین جایزه دیگر از جمله جوایز پن، او. هنری، حلقه ملی منتقدین کتاب، مک آرتور و ساندی تایمز نیز شده است.

نکته تلخ ماجرا اینجاست که ماه گذشته او در مقاله‌ای که در نشریه نیویورکر نوشت فاش کرد که در دوران کودکی مرتباً توسط فردی مورد آزار و اذیت جنسی قرار می‌گرفته است.