از شوق نوشتن تا شرایط خواندن

ایران: در روزهایی که سر زدن به نمایشگاه کتاب و نگاه کردن به صفحه اول کتاب‌ها بیش از همیشه زیرذره‌بین توجه و تأمل قرار گرفت یک نکته در کنار بسیاری نکات دیگر بیشتر به چشم آمد. یکی اینکه اوضاع شمارگان کتاب اصلاً مناسب نیست و دلیل آن را نباید صرفاً در استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی دانست؛ چرا که اگر این‌طور بود باید در کشورهای پیشرفته که وضعیت اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بهتر از کشور ماست، کلاً کتابخوانی تعطیل می‌شد. ولی اتفاقاً در این کشورها سرانه مطالعه بالاتر است و شمارگان کتاب نیز به نسبت جمعیتشان استاندارد است. به نظر من معضل اصلی را باید در نظام اجتماعی و سیستم تعلیم و تربیت دید. در کشور ما میان کسی که باسواد است و کسی که سواد ندارد، فرقی نیست. یعنی در کشور ما به حدی مدرک‌گرایی رواج پیدا کرده که به غلط تصور می‌شود کسی که دارای مدرک تحصیلی بالاتر است، حتماً سواد بیشتری هم دارد که این‌طور نیست.
نکته اینجاست که صرفاً داشتن مدرک به هیچ وجه نمی‌تواند ضامن سواد یک فرد باشد. در کارنامه کاری ما این پرسش عنوان می‌شود که شما چند کتاب تألیف کرده‌اید؟ چند مقاله نوشته‌اید؟ در حالی که باید این سؤال پرسیده شود که شما چند کتاب خوانده‌اید و چقدر عادت به مطالعه دارید؟ انسان نیاز به کتاب خواندن دارد و تألیف کتاب نمی‌تواند دلیل بر با سواد بودن یک شخص باشد. من دلیل این همه شوق برای نگارش کتاب را نمی‌فهمم. همه مشتاق کتاب نوشتن هستند. از بچه‌های دبیرستانی گرفته تا مدیران اداری و... ولی کسی کتاب نمی‌خواند. بهترین کتاب‌ها با شمارگان پانصد و ششصد چاپ می‌شوند تازه همین تعداد کتاب هم به سختی فروش می‌روند. به همین دلیل به نظر من علت اصلی کتاب نخواندن مردم را باید در نظام آموزشی و اجتماعی جست.
متأسفانه در حال حاضر در کشور ما مردم و مخصوصاً جوانان برای رفع تکلیف کتاب می‌خوانند و این عیب بزرگی است. یعنی جوانان اعم از دانش‌آموزان و دانشجویان به این علت کتاب خریداری و مطالعه می‌کنند که از طرف مدرسه و دانشگاه این موضوع برای آنها تکلیف شده است. در موارد دیگر هم صرفاً به این علت به سراغ کتاب می‌روند که یا پشت کنکور باشند یا برای نوشتن رساله‌های خود نیاز به مطالعه داشته باشند. من این موارد را اصلاً جزو مطالعه به حساب نمی‌آورم. اینکه کسی صرفاً به خاطر کنکور و امتحان کتاب بخواند، مطالعه و کتابخوانی محسوب نمی‌شود. مطالعه و کتابخوانی باید از سر شوق باشد که در حال حاضر به ندرت در بین افراد جامعه دیده می‌شود.