حاشیه‌های «مجوس»

شهرآرا:  «مجوس» رمانی بود که در هفته آخر سال ۹۷ حواس بازار را به خودش جلب کرد. چند ماه پیش از چاپ آن، مترجمش، پیمان خاکسار، با انتشار بریده‌هایی از این اثر گفته بود که مخاطبان باید منتظر خواندن رمانی باشند از جان فاولز، نویسنده انگلیسی، که در ایران تقریباً ناشناخته است (رمان «کلکسیونر» این نویسنده در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ منتشر شده اما مدت‌هاست تجدید چاپ نشده است). اما وقتی نشر چشمه این رمان را منتشر کرد، بهای درج شده پشت جلد کتاب، بسیاری از کتاب خوان‌ها را شوکه کرد. رمان خوان‌ها انتظار قیمت نودوهشت هزار تومانی را برای کتابی هفتصدوهشتادوسه صفحه‌ای نداشتند. این شوک خودش را به صورت نظرهایی در صفحه اینستاگرام پیمان خاکسار و نشر چشمه نشان داد. عده‌ای خیلی قاطعانه نوشتند که از خرید کتاب منصرف شده‌اند. برخی قیمت را منصفانه ندانستند و آن را با بهای کتاب‌های دیگری مقایسه کردند. کسانی هم گفته بودند که قیمت کتاب طوری دارد زیاد می‌شود که به زودی باید آن را در فهرست کالاهای لوکس و لاکچری به‌حساب آورد که بسیاری از اقشار قدرت خرید آن را نخواهند داشت و فقط قشرهای مرفه هستند که در آینده نزدیک می‌توانند کتاب بخرند. بعضی هم این طور استدلال کرده بودند که از دلایل درج چنین قیمتی این است که کارهای پیمان خاکسار پرفروش می‌شود و ناشر خیالش از این بابت راحت است و بدون نگرانی قیمت دلخواه را درج می‌کند. یکی از کاربران هم در کامنتی نوشته بود: «جمعیت کتاب خوان ایران کم است و با این قیمت‌ها کمتر هم می شه، مثلاً من قصد داشتم این کتاب رو بخرم و منتظر چاپش بودم ولی با این قیمت اصلاً نمی‌خرمش. لازمه که بدونید در بلندمدت این گرون بودن‌ها هم به ضرر شما تموم می شه، هم به ضرر مغزهای ما و هم به ضرر فرهنگ جامعه ایران. چاپ اول رو هم تیراژ بالا بزنید که بعد از چند روز به بهانه چاپ دوم قیمت افزایش پیدا نکنه. بالاخره همه به‌خصوص خود شما می دونین که چنین کتابی وقتی منتشر بشه با استقبال زیادی مواجه خواهد شد.»
فارغ از تعیین قیمت کتاب که ناشر حتماً برای آن دلیلی دارد، سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا اصلاً نظارتی بر قیمت گذاری کتاب‌هایی که ناشران مختلف به بازار می‌فرستند هست؟ آیا فرمول دقیق و مشخصی وجود دارد که نرخ هر صفحه کتاب را بشود با آن به دست آورد؟
از مهم‌ترین نکاتی که در حاشیه انتشار این اثرْ بحث برانگیز شد، این بود که وقتی ناشر می‌داند کتابی پرفروش است، چرا آن را در همان چاپ اول با شمارگان بالاتری منتشر نمی‌کند؟ و باز مهم‌تر اینکه مگر در بازار کاغذ و نشر چه اتفاقی می افتد که این کتاب در چاپ سوم که یک هفته بعد از چاپ اول به بازار آمد، باید ۷۰۰۰ تومان افزایش قیمت داشته باشد؟ کسانی که حتی اندکی از بازار نشر اطلاع داشته باشند، می‌دانند که ناشر در عین حال که کاری فرهنگی انجام می‌دهد، رویکرد اقتصادی دارد و منطقی است که باید سود به دست بیاورد اما اگر ناشر به پرسش‌هایی که مخاطبان مطرح می‌کنند پاسخ درخوری ندهد، شاید اسباب بی اعتمادی آن‌ها به خود را فراهم کند.
«مجوس» تنها یک مصداق برای طرح این بحث بود و می‌شد مثال‌های دیگری از دیگر ناشران ارائه کرد. نگارنده این مطلب می‌داند که در همین مثالی که زده شد، ناشر حتی بهایی پایین‌تر از عرف بازار روی کتاب خود گذاشته است اما این را هم می‌داند که برخی ناشران وقتی کتابی پرحجم منتشر می‌کنند در قیمت گذاری دست پایین را می‌گیرند تا احتمالاً قیمت بالا مانع از فروش کتاب نشود. علاوه بر این، باید جیب مخاطبان کتاب خوان را نیز در نظر گرفت که قدرت خریدشان این روزها تا حد زیادی کاهش پیدا
کرده است.