شنبه، ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳
اولین نشست کارگاه نشانه‌شناسی برگزار شد
آیدین فرنگی: اولین کارگاه نشانه‌شناسی در مرکز فرهنگی شهرکتاب برگزار شد. مدرس این کارگاه دکتر فرزان سجودی بود و عنوان آن، مبانی نظری نشانه‌شناسی.
دکتر سجودی در ابتدای کارگاه با تاکید بر این‌که شرکت‌کنندگان در کارگاه به خاطر فشرده بودن مباحث و ضرورت تشریح مبانی نشانه‌شناسی در پنج جلسه، بایستی پیش از هر نشست، فصل مربوط به آن جلسه را از روی کتاب «نشانه‌شناسی کاربردی» مطالعه کنند، به اهمیت نشانه‌شناسی پرداخت و گفت: «در دورانی زندگی می‌کنیم که میزان خوانش انسان‌ها به هیچ وجه با میزان خوانش جاری در چهار یا پنج دهه‌ی گذشته قابل قیاس نیست. امروز وقتی از خواب بیدار می‌شویم تلویزیون را روشن می‌کنیم و وقتی می‌خواهیم از منزل خارج شویم، چندین برگه‌ی تبلیغاتی را می‌بینیم که در لای در قرار گرفته است. در خیابان، در مترو، مقابل کیوسک‌های مطبوعات و... ما پیوسته در معرض بمباران نشانه‌های صوتی و تصویری قرار داریم و چون همیشه در محاصره‌ی متونی هستیم که از سازه‌های نشانهای در ساخت آنها استفاده شده، توجه به نشانه‌شناسی به امری گریزناپذیر بدل می‌شود.»
ناظر مجموعه کتاب‌های «نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی»ِ نشر علم سپس به تاریخچه‌ی نشانه‌شناسی پرداخت و یادآور شد: «در ابتدا باید نگاهی به تاریخ نشانه‌شناسی داشته باشیم و کلاس خود را با نشانه‌شناسی ساختگرا آغاز کنیم؛ هرچند امروز بسیاری از متفکران عرصه‌ی نشانه‌شناسی دید مثبتی به نشانه‌شناسی ساختگرا ندارند. به هر حال برای بهره بردن از نقدهای جدید نوشته شده بر نشانه‌شناسی ساختگرا، چاره‌ای جز شناخت این نحله نداریم. برای این منظور «سوسور» بهترین نقطه‌ی شروع محسوب می‌شود. او زبان را نظامی نشانهای می‌دانست و توانست روش‌شناسی را در مطالعات زبانی بنیان بنهد. به تعبیر فوکو، سوسور هم بنیان‌گذار علم نوین زبان‌شناسی است و هم بنیان‌گذار نوعی نگاه به جهان، که ما آن را نگاه سوسوری می‌نامیم. البته امروز زبان‌شناسی منطقی چامسکی بر اندیشه‌های زبان‌شناسانه غالب آمده است.»
«سوسور چه کرد؟» مدرس کارگاه مبانی نشانه‌شناسی با طرح این پرسش، چنین پاسخ داد: «او به زبان به مثابه یک نظام نشانهای نگاه کرد. در دید او زبان یکی از اصیل‌ترین نظام‌ها است که در آن زنجیره‌ی آوایی صوتی بر یک قلمرو مفهومی دلالت معنایی می‌کند. سوسور نخستین کسی است که مفهوم نظام یا سیستم را وارد نشانه‌شناسی کرد.»
سجودی در ادامه به تشریح جزئیات دیدگاه سوسور در زمینه‌های لانگ و پارول، جانشینی و هم‌نشینی، فرم/صورت و ماده/جوهر، درزمانی و هم‌زمانی و دال و مدلول پرداخت و افزود: «از دید سوسور نشانه‌ها در اصل به یکدیگر ارجاع می‌دهند و در نظام، همه چیز وابسته به روابط است. هیچ نشانهای قائم بر خود معنی نمی‌یابد، بلکه ارزش آن ناشی از رابطه‌ی آن با نشانه‌های دیگر است.»
مولف کتاب نشانه‌شناسی کاربردی پس از تشریح دیدگاه‌های سوسور، به نگرش «پیرس» پرداخت و گفت: «در نگاه پیرس منطق یعنی نشانه‌شناسی و نشانه‌شناسی یعنی منطق. او در مقاله‌اش با نام «منطق به مثابه نشانه‌شناسی» اصطلاحات بسیاری را ساخته که به طور مستقیم قابل ترجمه نیست و باید برای هر اصطلاح او توضیحی چند سطری در نظر گرفت. او خلاف سوسور که در دستگاهی دوگانه می‌اندیشد، دستگاه‌های سه‌تایی را برمی‌گزیند و دستگاهی را تعریف می‌کند که از سه راس بازنمون، تفسیر و موضوع تشکیل شده است. در دید او هر بازنمون، تفسیری را از موضوع برمی‌انگیزد و بدون وجود تفسیر، که به طور ضمنی تفسیرگر را نیز با خود همراه دارد، نمی‌توان رابطه‌ای مستقیم بین بازنمون و موضوع برقرار کرد. پیرس بر دستور ناب، منطق ناب و بر بلاغت ناب تاکید دارد. از دیگر سو وی موفق می‌شود به طبقه‌بندی نشانه‌ها بپردازد و نشانه‌ها را به سه قسمِ نماد، شمایل و نمایه بخش می‌کند.»
لازم به ذکر است فقط کسانی که پیش از این ثبت‌نام کرده‌اند، امکان حضور در دوره‌ی «مبانی نشانه‌شناسی» را دارند.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
