یکشنبه، ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳
آیدین فرنگی: منوچهر احترامی، طنزنویس و طنزپرداز معاصر، 22 بهمن سال گذشته در سن 67 سالگی چشم از جهان فروبست. برنامه «پیر ما گفت» علاوه بر گرامی‌داشت یاد احترامی، به بررسی کارنامه وی نیز می‌پرداخت.
احترامی پیرو سبک و قالب دیگران نبود
مسعود کیمیاگر، طنزنویس، با بیان اینکه احترامی پیرو سبک و قالب طنزنویسان دیگر نبود افزود: «احترامی نوشتن را از 17 سالگی و از نشریه توفیق شروع کرد. نویسندگان جوان توفیق معمولا قالب و نحوه نوشتار خود را از نویسندگان باسابقه اخذ می‌کردند و سوژه‌های‌شان را در چارچوب همین قالب‌ها می‌نوشتند، ولی احترامی از همان ابتدا قالب کسی را الگوی نوشته‌های خود قرار نداد. علاوه‌براین او خلاف بسیاری از هم‌دوره‌ها و نیز خلاف طنزنویسان جوان به مطالعه دقیق ادبیات کلاسیک روی آورد و در این زمینه به تسلط خوبی دست یافت.»
کیمیاگر احترامی را جزو نسل سوم طنزنویسان ایران خواند و گفت: «وی در ردیف طنزنویسانی است که در دهه‌های ده و بیست خورشیدی به دنیا آمده‌اند. متاسفانه احترامی و تعداد قابل توجهی از هم‌نسلان طنزنویس او همچون عمران صلاحی نتوانستند وارد دهه هفتاد زندگی شوند.»
احترامی در طنزهایش به شخصیت‌پردازی اهمیت زیادی می‌داد
«احترامی در آثارش به شخصیت‌پردازی اهمیت زیادی می‌داد و بسیاری از متن‌هایش با یک شخصیت شروع می‌شد.» این را محمدرفیع ضیائی، کاریکاتوریست گفت و تاکید کرد: «نشریه‌های طنز معمولا متن را به دست کاریکاتوریست می‌دهند تا طرح یا کاریکاتوری متناسب با متن کشیده شود. آقای احترامی معمولا از کار کاریکاتوریست‌ها شاکی بود، چون می‌گفت آنچه کشیده شده شخصیت متن او نیست و با نوشته‌اش هماهنگی ندارد. احترامی اصرار داشت طراحی‌ای که کنار متن‌هایش چاپ می‌شود حتما با شخصیت نوشته وی منطبق باشد و از همین رو ما ساعت‌ها گفتگو و تبادل نظر می‌کردیم تا شخصیت دلخواه نویسنده در طراحی نیز خلق شود. احترامی به حالت، تیپ، فیزیک بدن و روان‌شناسی طرح‌ها اهمیت زیادی می‌داد.»
پیش از احترامی طنز کودک در ایران وجود نداشت
ابوالفضل زروئی نصرآباد گفت: «احترامی را می‌توان آغازگر طنز کودک در ایران دانست و ما پیش از او طنزنویس کودک نداشته‌ایم.»
زروئی نصرآباد در ادامه تصریح کرد: «اگر یکی از پایه‌های طنز انتقاد باشد، قبل از نوشته‌های احترامی در آثار ایرانی تولید شده برای کودکان هیچ نمونه طنزی مشاهده نمی‌شود. البته پیش از ایشان آثار فکاهی در حوزه ادبیات کودک خلق شده بود، اما بر اساس تعاریف طنز، احترامی را بایستی پایه‌گذار طنز کودکان ایران دانست. او به فراخور سن و وضعیت کودک، به انتقاد از وی می‌پرداخت یا با بیانی شیرین، واقعیتی تلخ را برای کودکان توصیف می‌کرد. مثلا در «حسنی نگو یه دسته گل» ما با بچه‌ای روبرو هستیم که مرتب و تمیز نیست و در آنجا طنزپرداز با زبان خاص خود بچه‌ها را به پاکیزگی تشویق می‌کند. پیش از احترامی ما یا طنزهایی داشتیم که در مورد کودکان نوشته می‌شد یا فکاهه‌هایی داشتیم از نوع مثلا لیز خوردن یک نفر روی پوست موز و غیره یا فکاهه‌هایی که بیشتر مورد پسند والدین بودند تا کودکان.»
این طنزنویس در مورد مشخصه‌های آثار احترامی گفت: «احترامی بسیار از سعدی الهام گرفته بود و گستردگی آثار سعدی را در کارنامه ایشان هم می‌توان مشاهده کرد. اما نقیضه‌سازی و نظیره‌پردازی مهم‌ترین حوزه‌های کاری او به حساب می‌آمدند که احترامی به دلیل تسلطش به متون کلاسیک با استادی از پس این امر برمی‌آمد. از طرف دیگر احترامی مقلد سبک خاصی نبود و اطلاعاتش از نثر همه ادوار گذشته را یکجا گردآورده بود و همه ظرایف زبانی را در قالبی که خاص خودش بود عرضه می‌کرد. همچنین او با در نظر گرفتن حوصله مخاطب ایستگاه‌های لبخند یا خنده را به دقت در طول متن‌هایش پراکنده می‌کرد تا خواننده را تا آخر با خود همراه سازد.»
تسلط احترامی به فرهنگ عامه مثال‌زدنی است
احمد وکیلیان، سردبیر فصلنامه فرهنگ مردم، آخرین سخنران نشست بود. او با ذکر خاطراتی تسلط احترامی به فرهنگ عامه را مثال‌زدنی دانست و گفت: «بن‌مایه کتاب‌های کودک احترامی از فرهنگ عامه اخذ شده و وی با موفقیت توانسته تا آنها را به شکلی متناسب با زمان حاضر بازنویسی و عرضه کند. او همچنین تحقیقی انجام داده بود که نشان می‌داد از بین 668 شماره توفیق در دوره سوم چاپ این نشریه، 47 درصد تصاویر روی جلد از فرهنگ مردم اخذ شده که این امر میزان آغشتگی فرهنگ مردم ما به طنز را نشان می‌دهد.»
طنزنویس هوشمندی که رنگی نمی‌شد
«احترامی جزو طنزنویسان و طنزپردازنی است که هم قبل و هم بعد از انقلاب تاثیرگذار بوده‌اند.» علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب و رئیس پیشین شورای گسترش زبان فارسی که اجرای برنامه را نیز بر عهده داشت، در آغاز با بیان مطلب فوق ویژگی‌های آثار احترامی را به شرح زیر برشمرد: احاطه بر ادبیات کلاسیک فارسی، داشتن زبانی روشن و روان، تبحر در بهره‌گیری از قالب‌های متفاوت، ارائه آثار برای مخاطبان در رده‌های سنی متفاوت، تسلط به نقیضه‌سازی و نظیره پردازی، عفت کلام و نجابت قلم، ظرافت و هوشمندی در عرضه طنز و بویژه طنز سیاسی؛ چندانکه بنا به گفته خودش در بسیاری از حوزه‌های کاری توانست از خطوط قرمز بگذرد، اما رنگی نشود.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
